Shedia

EN GR

29/01/2014

Κάθε γειτονιά και ένα ράφι βιβλία, του Νέστορα Πουλάκου

Ένας εξαιρετικός θεσμός χρόνων στο εξωτερικό κερδίζει έδαφος και στην Ελλάδα, χάρη στην αγάπη και την επιμονή δύο νέων ανθρώπων.
 
Οι νέες ιδέες που γεννιούνται καθημερινά μέσα σε αυτή την παράξενη εποχή εξακολουθούν να προκαλούν την έκπληξη μας ευχάριστα. Μια από αυτές είναι η (δημόσια) Ανταλλακτική Βιβλιοθήκη. Δυο νεαροί αρχιτέκτονες, η Ειρήνη Ιωαννίδου και ο Λευτέρης Αμπατζής, υλοποιούν ένα project που στο εξωτερικό είναι θεσμός: σχεδιάζουν και στήνουν, σε κεντρικά σημεία των ελληνικών πόλεων, καλαίσθητες βιβλιοθήκες όπου οι περαστικοί και οι… περίεργοι μπορούν να «δανειστούν» ένα βιβλίο, αλλά και να αφήσουν το δικό τους. 24 ώρες το 24ωρο, 7 ημέρες την εβδομάδα, χωρίς καμία εγγραφή σε μητρώο βιβλιοθήκης, αλλά και χωρίς κάποιο χρηματικό αντίτιμο, αρχίζουν σιγά-σιγά να κάνουν την εμφάνισή τους στην Αθήνα (Κολωνάκι, λεωφόρος Συγγρού, Κηφισιά), ακόμη και στα Χανιά. Οι εμπνευστές και δημιουργοί της Ανταλλακτικής Βιβλιοθήκης μιλούν στη «σχεδία» γι’ αυτό το «παράτολμο» πείραμά τους. 
 
 
Μιλήστε μας για το βιβλιοφιλικό project της Ανταλλακτικής Βιβλιοθήκης. Πώς πρόεκυψε η ιδέα και πόσο δύσκολο ήταν να υλοποιηθεί;
 
Ειρήνη: Η υπαίθρια, δημόσια, ανταλλακτική βιβλιοθήκη είναι μία ιδέα που στο εξωτερικό λειτουργεί με επιτυχία χρόνια τώρα. Μία παρόρμησή μας να δοκιμάσουμε την εφαρμογή της στον ελληνικό δημόσιο χώρο, πριν από δύο χρόνια, κατέληξε στην υλοποίησή της σε διάφορα σημεία της χώρας.
Λευτέρης: Ξεκινήσαμε να σχεδιάζουμε ένα δημόσιο υπαίθριο έπιπλο με χρήση ανταλλακτικής βιβλιοθήκης, δωρεάν, χωρίς ωράριο, συνδρομή ή εγγραφή σε κάποιο μητρώο ανταλλαγής βιβλίων. Στόχος ήταν να κατασκευαστεί με δυνατότητες αντοχής σε καιρικά φαινόμενα, αλλά και φθορές από ενδεχόμενους βανδαλισμούς.
 
Ε.: Προσεγγίσαμε τον κατασκευαστή, παρουσιάζοντάς του την ιδέα και ζητώντας του να χορηγήσει υπηρεσίες και υλικά δωρεάν, με αντάλλαγμα τη διαφήμισή του πάνω στη βιβλιοθήκη και, κατά συνέπεια, σε δημόσιο χώρο. Έπειτα ζητήσαμε μία συνάντηση με το δήμαρχο Κηφισιάς, όπου όλοι μαζί συζητήσαμε την ιδέα. Δύο δημοτικά συμβούλια ψήφισαν ομόφωνα «ναι», και χωρίς ιδιαίτερες γραφειοκρατίες και καθυστερήσεις, περίπου έξι μήνες από την πρώτη μας σκέψη, η ιδέα προχώρησε στην εφαρμογή.
Λ.: Η πρότασή μας άφηνε όλες τις πλευρές κερδισμένες. Το δήμο, που παραχώρησε ένα τ.μ. για την τοποθέτηση, τον κατασκευαστή, που με το λογότυπό του διαφημίστηκε σε δημόσιο χώρο, και, κυρίως, τους πολίτες, που απέκτησαν την πρώτη δημόσια ανταλλακτική βιβλιοθήκη στην Κηφισιά, τον Ιούνιο του 2012.
 
 
Βιβλιοθήκη με ρόδες
 
Έχετε συναντήσει δυσκολίες ή αντιδράσεις σχετικά με τη λειτουργία αλλά και την κατά τόπους χωροθέτηση της βιβλιοθήκης; Αυτήν τη στιγμή, σε ποιες περιοχές της χώρας την έχετε τοποθετήσει; 
 
Λ.: Η κάθε τοποθεσία της Ανταλλακτικής Βιβλιοθήκης έως τώρα είναι μοναδική ως προς την ανταπόκριση που βρίσκει. Μετά την πρώτη στην Κηφισιά, στη συμβολή των οδών Κασσαβέτη και Λεβίδου, το Ίδρυμα Ωνάση χρηματοδότησε δύο ακόμη βιβλιοθήκες. Η πρώτη τοποθετήθηκε στην είσοδο του κτιρίου της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών, επί της λεωφόρου Συγγρού και η δεύτερη έχει ρόδες, με δυνατότητα μετακίνησής της για κάποιο διάστημα σε πάσης φύσεως πολιτιστικά δρώμενα, εντάσσοντας την ανταλλαγή βιβλίων μέσα σε αυτά. Η τρίτη μόνιμη ανταλλακτική βιβλιοθήκη τοποθετήθηκε με χορηγία του κατασκευαστή, τον Οκτώβριο που μας πέρασε, στην πλατεία Δεξαμενής στο Κολωνάκι.
 
Ε.: Το Δεκέμβριο του 2013 τοποθετήθηκαν για πρώτη φορά εκτός Νομού Αττικής Ανταλλακτικές Βιβλιοθήκες, τέσσερις στον αριθμό, στην Κρήτη και συγκεκριμένα στο Δήμο Χανίων. Στην πλατεία της Κεντρικής Αγοράς Χανίων, στην πλατεία Ελευθερίας, στην πλατεία του λιμανιού της Σούδας και στην πλατεία των Κουνουπιδιανών. Όλα αυτά στο πλαίσιο μιας συνεργασίας του Δήμου Χανίων και της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Χανίων, με τη χορηγία της ΔΕΔΙΣΑ (Διαδημοτική Επιχείρηση Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων) και τη συγχρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Επομένως, κάθε τοποθεσία έχει διαφορετικό κοινό που απευθύνεται, από το κέντρο της πόλης στο πεζοδρόμιο μίας εμπορικής οδού, από το κέντρο μίας πλατείας στη γειτονιά, κι, εντέλει, ώς την είσοδο ενός πολιτιστικού κτιρίου στην πρωτεύουσα. Ο κοινός παρονομαστής είναι η πρόσβαση σε όλους κι από όλους δωρεάν, ελεύθερα και χωρίς ωράριο.
 
Λ.: Σε γενικές γραμμές, δεν έχουμε συναντήσει αντιδράσεις ούτε δυσκολίες στις διάφορες τοποθετήσεις των Ανταλλακτικών Βιβλιοθηκών. Αυτό που, κυρίως, συμβαίνει είναι πως η ενημέρωση του κοινού για αυτή την πρωτοβουλία και, ειδικά, για τον τρόπο που λειτουργεί είναι πάντα ελλιπής, καθώς είναι μία καινούρια ιδέα και χρειάζεται χρόνο για να γίνει μέρος της καθημερινότητάς μας.
 
 
Υπάρχει αμηχανία στον κόσμο σχετικά με τη βιβλιοθήκη; Αναρωτιούνται τι κάνει και πώς λειτουργεί ακριβώς; Αν είναι δωρεάν ή επί πληρωμή το βιβλίο που επιθυμούν να πάρουν;
 
Ε.: Τι είναι αυτό; Και τι, τώρα θα πάρω ένα βιβλίο δωρεάν; Θα το σημειώσω κάπου; Αν κάποιος τα κλέψει όλα; Αυτή είναι κατά κανόνα η αντίδραση των περαστικών.
 
Λ.: Προσπαθούμε συνεχώς να εξηγούμε σε όλους ότι η λειτουργία της είναι, πραγματικά, τόσο απλή. Παίρνεις ένα βιβλίο από το σπίτι, την προσεγγίζεις, ανοίγεις ένα ραφάκι, τοποθετείς το βιβλίο και το ανταλλάζεις με κάποιο άλλο από αυτά που βρίσκονται στα ράφια της.
 
Ε.: Επιπλέον, με κάθε τρόπο, αφήνουμε στα βιβλία κάποιο στίγμα, είτε εκτυπώνοντας αυτοκόλλητα με το λογότυπο «αντάλλαξέ το» και κολλώντας τα στα βιβλία, είτε γράφοντας μία αφιέρωση έτσι ώστε να μην αποτελέσει ποτέ αντικείμενο κερδοσκοπίας.
 
Λ.: Η όλη πρωτοβουλία, ο τρόπος για να υπάρχει και να λειτουργεί μία τέτοια Aνταλλακτική Bιβλιοθήκη είναι η καλή μας θέληση. Η νοοτροπία πως παίρνω ένα βιβλίο μόνο εάν αφήσω ένα άλλο. Έτσι, πάντα θα υπάρχει υλικό για τον επόμενο και η βιβλιοθήκη θα είναι γεμάτη βιβλία.
 
 
Ο στόχος του «φυσιολογικού»
 
Βλέπετε ανταπόκριση στον κόσμο; Σε τι ποσοστό συμμετέχει στην ανταλλαγή; Εξακολουθεί να βλέπει την ιδέα σαν κάτι «παράξενο» ή «αλλόκοτο»;
 
Λ.: Υπάρχει πολύ μεγάλη ανταπόκριση από τον κόσμο έως τώρα. Εκτός από τις προσωπικές μας μαρτυρίες και εμπειρίες, αυτό φαίνεται και στο υλικό και στην ποικιλία των βιβλίων που υπάρχουν στα ράφια. Από λογοτεχνικά, κόμικ, σχολικά βιβλία, ξενόγλωσσα βοηθήματα, σπάνιες εκδόσεις, βιβλία εξειδικευμένα, εγκυκλοπαίδειες, ώς και περιοδικά, cd, dvd, παιδικά παιχνίδια, παζλ, τα πάντα μπορούν να βρουν στέγη για ανταλλαγή στις δημόσιες, υπαίθριες, ανταλλακτικές βιβλιοθήκες. Εφόσον αποτελεί παραδοχή πως ο εκάστοτε επισκέπτης αποτελεί και τον χρήστη, προστάτη και κύριο μέτοχο για την ύπαρξη της Ανταλλακτικής Βιβλιοθήκης.
 
Ε.: Όσο περνάει ο καιρός, όσο πολλαπλασιάζονται οι τοποθεσίες που κανείς μπορεί να συναντήσει μία βιβλιοθήκη, τόσο πιο εύκολα θα γίνει βίωμα η ύπαρξη μίας τέτοιας κατασκευής στον δημόσιο χώρο. Αν, λόγου χάριν, υπήρχε για κάθε γειτονιά μία Ανταλλακτική Βιβλιοθήκη, όπως σε κάθε γωνία υπάρχει ένας κάδος ανακύκλωσης, ίσως τότε αυτή η ιδέα θα ήταν το φυσιολογικό και «αλλόκοτο» θα ήταν να μην υπήρχε.
 
 
 
Μπορείτε να μας πείτε μερικά από τα «παράξενα» που έχετε αντιμετωπίσει έως σήμερα;
 
Λ.: Κάθε μέρα ακούμε και κάτι διαφορετικό. Μας παίρνουν τηλέφωνο να μας ρωτήσουν το ωράριο λειτουργίας ή αν επιτρέπεται να φέρουν ξενόγλωσσα βιβλία.
 
Ε.: Ίσως οι πιο ιδιαίτερες ιστορίες είναι τα βιβλία που έχουν αφήσει κατά καιρούς, άλλα και το ότι συνήθως την αποκαλούν «σταντ».
 
Είστε και οι δυο αρχιτέκτονες. Αλήθεια, πως συνδυάζεται η Ανταλλακτική Βιβλιοθήκη με την εργασία σας; Βλέπετε το project αυτό ως εργασία;
 
Λ.: Θέλοντας και μη, είναι μια ασχολία που μας καταναλώνει πολύ χρόνο και ενέργεια. Επειδή, όμως, μας ικανοποιεί πολύ το αποτέλεσμα και η ανταπόκριση, είμαστε συνολικά πολύ ευχαριστημένοι.
 
Ε.: Με αφορμή την Aνταλλακτική Bιβλιοθήκη, έχουμε συναναστραφεί με πολλούς ανθρώπους και καταστάσεις που έχουν εξελίξει τις ατομικές μας επαγγελματικές κατευθύνσεις.
 
Λ.: Για παράδειγμα, στις τελευταίες πέντε βιβλιοθήκες επενδύσαμε τις όψεις των βιβλιοθηκών με έργα τέχνης εικαστικών και ζωγράφων. Θέλαμε να πειραματιστούμε σε όλα τα επίπεδα σχεδιασμού και να δώσουμε στο έπιπλο πέρα από τη διάσταση της ανταλλαγής βιβλίου και αυτήν της τοποθέτησης έργου τέχνης σε δημόσιο χώρο.
 
 
Ποια είναι τα σχέδια σας για το μέλλον; Πώς σκέφτεστε να αναπτυχθεί το project της Ανταλλακτικής Βιβλιοθήκης;
 
Λ.: Έχουμε ξεκινήσει ένα πείραμα και είμαστε πολύ επίμονοι για να επιτύχει, αφού, βέβαια, του δοθεί ο χρόνος που χρειάζεται. Το όραμα μας είναι ένα εξαρχής: να δημιουργηθεί ένα δίκτυο ανταλλακτικών βιβλιοθηκών και κάθε γειτονιά να αποκτήσει ιδανικά τη δική της δημόσια, υπαίθρια, δωρεάν, ανταλλακτική βιβλιοθήκη.
 
Ε.: Ακόμα παραπέρα, οι προσδοκίες για το μέλλον είναι και σε επίπεδο κοινωνικό: να καταφέρει αυτή η ιδέα να γίνει μέρος της καθημερινότητάς μας. Η ελεύθερη διακίνηση των βιβλίων σε επίπεδο ανταλλαγής, η ενασχόληση με τον δημόσιο χώρο, η καλή προδιάθεση είναι όλα χαρακτηριστικά που θα συντηρήσουν μελλοντικά την ύπαρξη των ανταλλακτικών βιβλιοθηκών.
 

ΑΡΘΡΑ ΤΕΥΧΟΥΣ