Shedia

EN GR

25/12/2013

Σεξ και πρόστιµο, του Σπύρου Ζωνάκη

Η  ποινικοποίηση  των πελατών του αγοραίου έρωτα στη Γαλλία, αναζωπυρώνει τη συζήτηση για τους χειρισμούς ενός τόσο λεπτού επαγγέλματος(;) και την αντιμετώπιση του τράφικιν.
 
Φωτογραφίες: Μυρτώ Παπαδοπούλου
 
Μπορεί μια χώρα να εξαλείψει την πορνεία με την τιμωρία όχι του ανθρώπου που πουλά το σώμα του για σεξ, αλλά εκείνου που το αγοράζει; Την απάντηση σε αυτό το ερώτημα προσπαθεί να δώσει η γαλλική Εθνοσυνέλευση μέσω ενός φιλόδοξου αλλά και αμφιλεγόμενου νόμου που ψήφισε στις 4 Δεκεμβρίου. Το νομοσχέδιο, που κατατέθηκε από τους κυβερνώντες Σοσιαλιστές και φέρει τη σφραγίδα της υπουργού για τα Δικαιώματα των Γυναικών  Νατζάτ Βαλό-Μπελκασέμ, στηριζόμενο από βουλευτές όλων των κομμάτων,  προβλέπει ποινικές ευθύνες για τους πελάτες εκδιδόμενων γυναικών, που επισύρουν πρόστιμο 1.500 ευρώ. Το πρόστιμο θα διπλασιάζεται εάν ο παραβάτης υποπέσει στο αδίκημα για δεύτερη φορά, ενώ θα αναγκάζεται να παρακολουθήσει κι ένα σεμινάριο «ευαισθητοποίησης για τις συνθήκες της πορνείας», παρόμοιο με εκείνο για τους κινδύνους του αλκοόλ που παρακολουθούν όσοι συλλαμβάνονται να οδηγούν μεθυσμένοι. Ταυτόχρονα, καταργείται το ισχύον από  το 2003  ποινικό αδίκημα  για «ψάρεμα πελατών» που βάραινε τις ιερόδουλες. 
 
 
Το νομοσχέδιο περιλαμβάνει, επίσης, σειρά μέτρων για την εξάρθρωση των διεθνών  δικτύων εκμετάλλευσης και εμπορίας των γυναικών, αλλά και για τη συγκρότηση υποστηρικτικών συστημάτων για όσες ιερόδουλες θέλουν να απεμπλακούν από την πορνεία. Συγκεκριμένα, δημιουργείται ένα ταμείο ύψους 20 εκατομμυρίων ευρώ ετησίως για τη χρηματοδότηση της επαγγελματικής και κοινωνικής τους επανένταξης,  ενώ θα συστηθούν από την Τοπική Αυτοδιοίκηση ξενώνες φιλοξενίας και οργανώσεις για τη νομική και ψυχολογική τους υποστήριξη.
 
Παράλληλα, στις παράνομες αλλοδαπές που ακολουθούν «την πορεία εξόδου από την πορνεία» θα χορηγείται εξάμηνη άδεια παραμονής, με δυνατότητα ανανέωσης, την οποία μέχρι σήμερα δικαιούνταν μόνο όσες κατάγγελλαν το μαστροπό τους, καθώς και επίδομα αντίστοιχο αυτού που λαμβάνουν οι αιτούντες άσυλο. Από τις 20.000 έως 40.000 υπολογιζόμενες ιερόδουλες της Γαλλίας, το 90% είναι αλλοδαπές, από την Ανατολική Ευρώπη, την Αφρική και την Ασία και στη συντριπτική τους πλειοψηφία θύματα τράφικινγκ. 
 
 
«343 γουρούνια»!
 
Το συγκεκριμένο νομοσχέδιο έχει διχάσει τη γαλλική κοινωνία.  Σύμφωνα με τους υπέρμαχούς του, που περιλαμβάνουν και τις φεμινιστικές οργανώσεις, οι εκδιδόμενες αποτελούν θύματα σεξουαλικής εκμετάλλευσης και βίας, στην οποία συμμετέχει και ο πελάτης, ενώ η πορνεία συνιστά παραβίαση των δικαιωμάτων των γυναικών και μέσο διαιώνισης της ανισότητας των δύο φύλων. 
 
Σύμφωνα, όμως, με τους πολέμιούς του, στους οποίους συγκαταλέγεται και  το συνδικάτο των γαλλίδων ιερόδουλων, δημιουργείται σύγχυση ανάμεσα στα θύματα σωματεμπορίας και τις γυναίκες που στράφηκαν στην πορνεία με τη θέλησή τους, θεωρώντας πως η πορνεία θα εξαφανιστεί μεν από το δρόμο, αλλά θα συνεχίσει στα κρυφά, αυξάνοντας τους κινδύνους για τις εκδιδόμενες.  Ένα μανιφέστο, μάλιστα, που υπέγραψαν άνδρες διανοούμενοι υπογράφοντας ως «343 γουρούνια», εκφράζοντας την αγανάκτησή τους για την ποινικοποίηση του ρόλου τους ως πελάτη και το οποίο παρέπεμπε σε εκείνο που είχαν συντάξει  οι φεμινίστριες («343 τσούλες») που αγωνίστηκαν για τη νομιμοποίηση των αμβλώσεων έριξε λάδι στη φωτιά της αντιπαράθεσης. 
 
 
Με βάση το εισόδημα!
 
Η Γαλλία, που έχει απαγορεύσει τους οίκους ανοχής από το 1946,  ανήκει στο μπλοκ των ευρωπαϊκών χωρών που  τάσσονται υπέρ της «κατάργησης» (και όχι του «απαγορευτισμού», όπως οι Ιρλανδία, Μάλτα, Λιθουανία, Ουκρανία, Ρουμανία, Αλβανία). Δεν απαγορεύουν, δηλαδή, την ίδια την πορνεία, αλλά όλες τις δραστηριότητες γύρω από αυτή. 
 
Η πρώτη χώρα που ποινικοποίησε την αγορά σεξουαλικών υπηρεσιών ήταν η  Σουηδία, το 1999. Τα πρόστιμα των πελατών υπολογίζονται με βάση το εισόδημά τους, ενώ προβλέπεται  ακόμα και ποινή φυλάκισης ενός έτους σε περιπτώσεις υποτροπής. Σύμφωνα με έκθεση της σουηδικής κυβέρνησης από το 2010, ο απολογισμός είναι θεαματικός. Τα εκδιδόμενα άτομα έχουν μειωθεί στο μισό, από 2.500 στα 1.250, ενώ το ποσοστό των πελατών έπεσε από το 13,8% στο 7,8% του συνολικού πληθυσμού των ανδρών.
 
Ο νόμος επέδρασε και στις αντιλήψεις της κοινής γνώμης. Κατά την ψήφισή του, μόλις το 30% των πολιτών τάσσονταν υπέρ του, ενώ σήμερα αυτό το ποσοστό έχει ανέλθει στο 70%. Παράλληλα, τα κυκλώματα trafficking αποφεύγουν, πλέον, τη χώρα. Ωστόσο, δεν λείπουν κι εκείνοι που επικρίνουν το νόμο, τονίζοντας πως η πορνεία έχει μετατοπιστεί στο Διαδίκτυο, ενώ επισημαίνουν ότι η Σουηδία παρουσιάζει την υψηλότερη αύξηση του ποσοστού βιασμών στη Ευρώπη (57%), που το 2010, έφθασαν τις 5.960. Το σουηδικό μοντέλο θα ακολουθήσει και η Νορβηγία το 2008, μειώνοντας την πορνεία κατά 50% και η Ισλανδία, το 2009. Επιπλέον, η Αγγλία και η Ουαλία έχουν νομοθετήσει από το 2010 την  ποινικοποίηση των πελατών των ιερόδουλων που είναι θύματα καταναγκασμού. 
 
 
Κανονικό επάγγελμα
 
Στον αντίποδα των χωρών που έχουν πρόθεση να καταργήσουν την πορνεία, βρίσκονται εκείνες  που έχουν υιοθετήσει το μοντέλο της ρύθμισης (Γερμανία,  Ελβετία, Ολλανδία, Αυστρία), θεωρώντας την ως μια κανονική επαγγελματική δραστηριότητα και πως στόχος του κράτους πρέπει να είναι o έλεγχός της και η βελτίωση των συνθηκών εργασίας των εκδιδόμενων. 
 
Το πιο φιλελεύθερο πείραμα είναι εκείνο της Γερμανίας, όπου  από το 2002, η πορνεία είναι νόμιμη βιομηχανία, και οι «εργάτριες του σεξ», όπως ονομάζονται οι ιερόδουλες, δικαιούνται ιατροφαρμακευτική ασφάλιση, σύνταξη, όπως επίσης και επίδομα ανεργίας, ενώ είναι ελεύθερες να προσλαμβάνουν και διαχειριστές.
 
Τα αποτελέσματα  είναι, μάλλον, καταστροφικά. Από τις 400.000 εκδιδόμενες, μόλις 44 είναι καταγεγραμμένες στο εθνικό σύστημα κοινωνικής ασφάλισης, ενώ το 80% προέρχεται από τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία, εκ των οποίων το 90% ασκεί την πορνεία καταναγκαστικά.
 
 
Επίσης, η συντριπτική πλειοψηφία των 3.500 οίκων ανοχής της χώρας βρίσκεται στα χέρια του οργανωμένου εγκλήματος. Έτσι, Χριστιανοδημοκράτες και Σοσιαλδημοκράτες  αποφάσισαν την αυστηροποίηση του νομικού πλαισίου για την πορνεία στις αρχές του 2014,  συμπεριλαμβανομένης της ποινικοποίησης των πελατών όσων ιερόδουλων εξαναγκάζονται σε αυτή τη δουλειά.
 
Η συζήτηση για την ποινικοποίηση της αγοράς σεξουαλικών υπηρεσιών έχει τελευταία φουντώσει και στην Ολλανδία, καθώς ολοένα και περισσότεροι ολλανδοί πολιτικοί ιθύνοντες, όπως ο υπουργός Κοινωνικών Υποθέσεων Λόντεβιχ Άσνερ, την προκρίνουν ως λύση μπροστά στην αποτυχία του πανομοιότυπου με τη Γερμανία φιλελεύθερου μοντέλου, που υιοθετήθηκε το 2000 και επιτρέπει την πρόσληψη εκδιδόμενων ατόμων και την επιχειρηματική δραστηριοποίηση στη βιομηχανία του σεξ. 
 
Μόλις το 5% των ιερόδουλων και των διαχειριστών τους πληρώνουν φόρους, ενώ, σύμφωνα με το Γραφείο των Ηνωμένων Εθνών για τον Έλεγχο των Ναρκωτικών και την Πρόληψη του Εγκλήματος, η Ολλανδία αποτελεί, πλέον, τον κυριότερο προορισμό για τα θύματα trafficking. 
 
 
Ελληνική πραγματικότητα
 
«Ας ελπίσουμε να ανοίξει ο σχετικός διάλογος και στην Ελλάδα», επισημαίνει ο Γρηγόρης Λάζος, Καθηγητής Εγκληματολογίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. «Είχα προτείνει το 2002 στο Υπουργείο Δημόσιας Τάξης την ποινικοποίηση της πελατείας της πορνείας, αλλά δεν έγινε δεκτή. Ο στόχος μιας τέτοιας πρωτοβουλίας δεν είναι να  βάλουμε 1.300.000 πορνοπελάτες στη φυλακή, αλλά μέσω ενός συμβολικού  και όχι τιμωρητικού προστίμου να τους υπενθυμίσουμε ότι  έχουν ευθύνη για τη διατήρηση της σωματεμπορίας. Αυτή τη στιγμή, υπάρχουν, σε ετήσια κλίμακα, 22.000 παράνομες ιερόδουλες στη χώρα μας, κατά 80-85% αλλοδαπές, εκ των οποίων η  πλειοψηφία είναι θύματα trafficking. Όμως, ακόμα και όσες γυναίκες δεν είναι θύματα εμπορίας εξωθούνται στην πορνεία λόγω του καταναγκασμού της οικονομικής εξαθλίωσης, ανάμεσά τους κι ολοένα περισσότερες Ελληνίδες. Επομένως, στις επικρατούσες συνθήκες, το να μιλάμε για πορνεία ως προϊόν ελεύθερης βούλησης είναι χυδαιότητα. Θα πρέπει  να στήσουμε μηχανισμούς ανάσυρσης αυτών των γυναικών από το πεζοδρόμιο και τους οίκους ανοχής, όχι με αστυνομικά μέτρα, αλλά με προγράμματα κοινωνικής επανένταξης και επανακατάρτισής τους, χρησιμοποιώντας ακόμα και ευρωπαϊκούς πόρους. Παράλληλα, θα πρέπει να δουλέψουμε με τις ηλικίες κάτω των 20 ετών, να τους εξηγήσουμε τι σημαίνει πορνεία, να μην έχουμε αναπαραγωγή της πελατείας με νέα  παιδιά. Δεν βλέπω, όμως, να ενδιαφέρεται κανένας για όλα αυτά», συνεχίζει ο κ. Λάζος.
 
 
Ζήτημα συνείδησης
 
«Πρέπει να χτυπήσουμε τη ρίζα του προβλήματος, καταπολεμώντας την αυξημένη ζήτηση για γυναίκες που είναι θύματα trafficking. Τόσο με  δράσεις ευαισθητοποίησης του κοινού και αλλαγής των αντιλήψεών του όσο και με την καταστολή. Προσωπικά, βλέπω με θετικό μάτι τον πρόσφατο γαλλικό νόμο.  
Ανοίγει το δρόμο για μια  συζήτηση που πρέπει να διεξαχθεί, επιτέλους, και στην Ελλάδα. Ο πορνοπελάτης είναι θέμα ταμπού στη χώρα μας, με το οποίο ουδέποτε ασχολούμαστε. Πρέπει να αναδειχθεί, τουλάχιστον,  η υπευθυνότητά του σε επίπεδο προσωπικής συνείδησης. Η πορνεία δεν είναι κάτι αυτονόητο. Το αρχαιότερο επάγγελμα δεν είναι αυτό της εκδιδόμενης, αλλά του σωματέμπορου», επισημαίνει ο Ηρακλής Μοσκώφ, Εθνικός Εισηγητής για την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων.
 
Σύμφωνα με τη Μυρτώ Παπαδοπούλου, φωτογράφο, που έχει ξεκινήσει ένα φωτογραφικό και κοινωνικό πρότζεκτ  με τον τίτλο «The Attendants», και διεισδύει με το φακό της στην ελληνική βιομηχανία του σεξ, πολλοί πελάτες είτε αγνοούν είτε αδιαφορούν πως τα περισσότερα εκδιδόμενα κορίτσια είναι θύματα σωματεμπορίας, ενώ αρκετοί ζητούν σεξ χωρίς προφυλάξεις.  
 
«Εισάγοντας ένα νομοθετικό πλαίσιο αντίστοιχο του γαλλικού, ο στόχος πρέπει να είναι παιδαγωγικός και όχι κατασταλτικός. Οφείλουμε να ενισχύουμε την κοινωνική ευθύνη αυτών των ατόμων, αλλά και να προστατεύσουμε την υγεία τους όσο και αυτή, όπως και την αξιοπρέπεια, των κοριτσιών», δήλωσε η κ. Παπαδοπούλου στη «σχεδία».
 
Κοινωνικό έργο
 
«Επιτελούμε κοινωνικό έργο. Διατηρούμε την ισορροπία του κοινωνικού ιστού και εξυπηρετούμε τα ψυχοσωματικά των αντρών», επισημαίνει η Δήμητρα Κανελλοπούλου, Πρόεδρος του Σωματείου Εκδιδομένων Προσώπων Ελλάδας. «Υπάρχουν πολλές εκδιδόμενες γυναίκες που απολαμβάνουν τη δουλειά τους. Για εμάς τις παλιές Ελληνίδες είναι δεδομένο ότι το έχουμε επιλέξει, αγαπάμε τα αγόρια, σεβόμαστε το επάγγελμά μας και, προφανώς, είμαστε κάθετα αντίθετες με το trafficking. Η συζήτηση για ενδεχόμενη  ποινικοποίηση των πελατών κρύβει τεράστια υποκρισία και στρουθοκαμηλισμό. Το θεωρώ πολύ πιο τίμιο να βγάλεις στο «μπορντέλο» ένα οκτάωρο, που είναι η καλή πλευρά της πορνείας, το επάγγελμα, από το να έχεις δύο παντρεμένους και να τους εκμεταλλεύεσαι. Κάνουμε σεξ, δεν πουλάμε ούτε φούμαρα, ούτε τίποτα».
 
Μια παρηγοριά
«Επί μήνες σύχναζα σε ένα συγκεκριμένο οίκο ανοχής. Δεν αισθανόμουν ότι κάνω κάτι κακό. Βίωνα για πολύ καιρό μοναξιά και ήταν για μένα μια παρηγοριά. Με μια κοπέλα, μάλιστα, από τη Βουλγαρία, αναπτύξαμε και προσωπική σχέση, μιλάγαμε για τη ζωή μας. Αν μάθαινα ότι μια κοπέλα είναι θύμα καταναγκασμού δεν θα πήγαινα ποτέ μαζί της».
 
Ο Θανάσης Τ. ήταν, επί χρόνια, συστηματικός επισκέπτης οίκων ανοχής. 
 

ΑΡΘΡΑ ΤΕΥΧΟΥΣ