Shedia

EN GR

25/12/2013

Το βελούδο και το ατσάλι. Συνέντευξη της Νατάσσας Παπαδοπούλου στην Ελευθερία Κουµάντου

H σύντροφος της ζωής του μιλά για το δημιουργό, τον αγωνιστή και τον άνθρωπο που οι περισσότεροι εξ ημών μάθαμε από τον… κυρ-Παντελή. Πέρασαν πέντε χρόνια…
 
Ποιες λέξεις έρχονται στο μυαλό όταν ακούς το όνομα Πάνος Τζαβέλλας; Αγωνιστής, φυλακή, αντάρτικα τραγουδια, μπουατ, κυρ- Παντελής!
Οι άνθρωποι  που περπάτησαν δίπλα του, που μοιράστηκαν μαζί του όνειρα, ελπίδες, χαρές και λύπες, όπως η σύντροφος της ζωής του Νατάσσα, έχουν να πουν πολλά περισσότερα. Πέντε χρόνια μετά το θάνατό του, η Νατάσσα Παπαδοπούλου μάς τον συστήνει απ’ την αρχή...
 
Ο  αγωνιστής
 
Ήταν αγωνιστής, όχι επειδή ήταν αντάρτης. Ήταν αγωνιστής σε όλα τα επίπεδα. Aυτό με τράβηξε, παρά τη διαφορά ηλικίας. Όταν γνώρισα τον Πάνο Τζαβέλλα, το 1971, ήταν ήδη 45 ετών,  κι εγώ σπούδαζα στην ΑΣΟEΕ. Ζούσε πάμφτωχος  στην Κυψέλη, σε μια τρύπα  10 τετραγωνικών.  
 
Είδα έναν άνθρωπο γλυκό, που αμέσως άρχισε με την κιθάρα να μας λέει τραγούδια που έγραψε στη φυλακή. Είχε αυθεντικότητα, είχε ήθος. Αυτό τον κράτησε και δεν «πουλήθηκε» σε κόμματα. Βέβαια, ήταν στο χώρο της ανανεωτικής Αριστεράς. Ωστόσο, συμμετείχε σε εκδηλώσεις,  χωρίς κομματικές διακρίσεις. Δεν ξεχώριζε αν ήταν ΚΚΕ ή ΚΚΕ εσωτερικού –τότε που έγινε η διάσπαση από το 1968– ή ΠΑΣΟΚ. Είχαμε πάει δύο φορές στο Καστρί, καθώς μας είχε καλέσει ο Παπανδρέου για να τον κάνει βουλευτή Κοζάνης. Φυσικά, δεν το δέχθηκε. «Εγώ δεν είμαι για πολιτικός. Δεν είναι ο χώρος μου αυτός», του είπε. 
 
Ο Πάνος αποφυλακίστηκε πρώτη φορά το 1960. Είχε πιαστεί  το 1949, αφού τραυματίστηκε στο βουνό. Τον πιάσανε και τον πήγανε στην Κοζάνη. Εκεί του κόψανε  το πόδι, τσάμπα. Θα μπορούσαν να του βγάλουν τη σφαίρα, αλλά τότε ο νικητής έκανε ό, τι ήθελε. Τον φωνάζαν Βούλγαρο, τον φτύνανε ... στην πλατεία. 
 
Το 1968 πιάστηκε από τη χούντα  και βγήκε το 1971  με ανήκεστο βλάβη, επειδή έπασχε από τη νόσο του Μπούργκεν. Τον είχε στείλει το ενιαίο Κομμουνιστικό Κόμμα στη Σοβιετική Ένωση από το 1961 ως το 1964,  για να  γίνει καλά. Όταν ήταν στη φυλακή και έλεγε: «πονάω», νόμιζαν οι σύντροφοί του ότι είχε σπάσει. Ήταν μια πίκρα  για τον Πάνο αυτό. 
 
 Όταν ήταν στο νοσοκομείο, του είπαν: «έλα, θα έρθει ένας συνάδελφός σου να γνωρίσεις». Πήγε, λοιπόν, ένας κύριος ευγενικός με τα γυαλάκια του και τον χαιρέτησε. Και ποιος ήταν; Ο Σοστακόβιτς! 
 
«Ένιωσα  τέτοια ντροπή, να μου πουν ότι  είναι συνάδελφος δικός μου», μου είχε πει...
 
Είδε πάρα πολλά στη Σοβιετική Ενωση που δεν του άρεσαν. «Για αυτή τη Σοβιετική Ένωση πεθαίναμε;» αναρωτιόταν
 
Ο Πάνος και στη φυλακή είχε αντιρρήσεις με το κόμμα, δεν μπορούσε συνέχεια να λέει ναι. Γι αυτό μπήκε στο ΚΚΕ Εσωτερικού. Δεν την ήθελε τη διάσπαση, στενοχωριόταν. Δεν δεχόταν ότι τον άλλον τον λες προδότη επειδή έχει άλλη άποψη και δεν τον χαιρετάς όταν τον πάνε για εκτέλεση. Δεν του λες το «έχε γεια... ώρα καλή».
 
Ήταν τρεις φορές καταδικασμένος σε θάνατο.
 
 
Ο τραγουδοποιός 
 
Ανέστησε το αντάρτικο τραγούδι. Εγώ ήμουν γενιά του Πολυτεχνείου και ο Πάνος ήταν γενιά της Αντίστασης. Τα αντάρτικα τα έμαθα απ’ αυτόν, όπως τα έμαθε και όλος ο κόσμος.
 
Ήθελε να δείξει στον κόσμο το τραγούδι της αντίστασης. Καναμε 9 δίσκους. Όταν βγάζαμε τους αντάρτικους δίσκους, έδινε τα ποσοστά και στις τρεις αντιστασιακές οργανώσεις, του ΚΚΕ, του ΚΚΕ Εσωτερικού και του ΠΑΣΟΚ. Μας καλούσαν οι νεολαίες, οι δήμοι, τα πανεπιστήμια. Είχαμε πάει στη Σουηδία και στη Γερμανία.
 
Το  μάλωμά μας συνέχεια ήταν να λέει και  τα δικά του τραγούδια, για να τον μάθει ο κόσμος  ως τραγουδοποιό. 
 
Όνειρο η θάλασσα
 
Μόλις μάζεψε λίγα λεφτά, πήρε το σπίτι στον Πειραιά. Ήταν όνειρό του να βλέπει τη θάλασσα.
 
Τον αγάπησα βαθιά, τον προστάτευα κιόλας. Ακόμη και τώρα, όταν ακούω αέρα, νομίζω ότι θα σηκωθώ να τον σκεπάσω με τις κουβέρτες. Κοιμόταν έξω, χειμώνα καλοκαίρι. 
Πάντα κοιμόταν με μια πετσέτα στα μάτια του. Στη φυλακή, τα φώτα ήταν πάντα ανοιχτά για να τους ελέγχουν… Όσο σκληρός και αν είσαι, δεν μπορείς να έχεις μια λάμπα από πάνω σου συνέχεια...
 
Ο σύντροφος Πάνος
 
Ο Πάνος επέμενε να παντρευτούμε. Το 1987 κάναμε πολιτικό γάμο. Μάρτυρας ήταν ο Λεωνίδας  Κύρκος.
 
Με ρωτούν γιατί δεν κάναμε παιδιά. Ο Πάνος τα αγαπούσε τα παιδιά, αλλά εγώ ήμουν πολύ ανασφαλής και, όπως έλεγε, δεν δίνω για τον καπιταλισμό παιδιά.
 
Έγραφε τραγούδια για να ξεφεύγει από τους εφιάλτες του. Σήμερα, θα ήταν όρθιος πάνω στις πατερίτσες του και θα τραγούδαγε, όσο άντεχε.
 
Μου λείπει ο Πάνος. Νομίζω ότι θα ακούσω τις πατερίτσες του. Δεν υπάρχει στιγμή που να μην τον έχω στο μυαλό μου. Ήταν πολλά τα χρόνια. Τριάντα οκτώ…
 
Ο Πάνος ήταν ένα νόμισμα. Από τη μια μεριά  βελούδο, από την άλλη ατσάλι. 
 
Μια συναυλία για τον Πάνο...
 
Τη Δευτέρα 27  Ιανουαρίου, ακριβώς 5 χρόνια από το θάνατό του, στο «Ρυθμός Stage», στην Ηλιούπολη, οργανώνουμε συναυλία στη μνήμη  του, με τη στήριξη του  Ρ/Σ «Κόκκινο». Θα είναι η Καλλιόπη Βέτα, ο Ηλίας Λογοθέτης, και η γυναίκα του Μαρία, ο Γιώργος Μεράντζας,η Μάνια Παπαδημητρίου, η Νατάσσα  Μωυσόγλου. Το συγκρότημα «Ρωμιοσύνη» με τον Τεό Λαζάρου.Ο  Νίκος Μποφίλιος, και οι  Magic de spell, που έχουν κάνει διασκευή τον Κυρ -Παντελή. Λέει ο Πάνος το παλιό σε βίντεο, και αμέσως μετά ρίχνουμε τους Magic de spell,η παλιά γενιά με την καινούρια.
 
«Σαν Δίας»
 
Στην εκδήλωση της 27ης Ιανουαρίου στο «Ρυθμός Stage», θα συμμετάσχει, μεταξύ άλλων, και η Μάνια Παπαδημητρίου.
 
Η κ. Παπαδημητρίου μίλησε στη «σχεδία» για το έργο και τη δική της γνωριμία με τον Πάνο Τζαβέλλα.
 
«Το έργο του Π. Τζαβέλλα είναι πιο επίκαιρο παρά ποτέ. Κι αυτό φαίνεται από τον τρόπο που το κοινό ζητάει και ακούει τα τραγούδια του σε όλες τις συναυλίες που αφορούν κοινωνικούς αγώνες. Αυτό σημαίνει πως οι συνθήκες μοιάζουν, και αυτό πρέπει να μας βάλει σε σκέψεις. Ο φασισμός είναι παρών.
Τον γνώρισα όταν πήγα στο «Λημέρι» με το θείο μου το 1978 – ήμουν 15 χρονών. Ήθελα να τραγουδάω συνέχεια το «Είσαι παιδί στα 19 σου χρόνια».  Άκουσα  τη Νατάσσα να το τραγουδάει και ενθουσιάστηκα. Δίπλα της  ο Τζαβέλλας σαν Δίας, με τη χαίτη την κατάλευκη γύρω απο το πρόσωπό του.
Μου είπαν αν θέλω να πάω να παίζω μαζί τους, γιατί έπαιζα πιάνο. Πήγαινα, όμως, ακόμα σχολείο. Την  άλλη μέρα, έγραφα στο ημερολόγιό μου πόσο δυστυχισμένη ήμουν και πόσο φυλακισμένη ένιωθα που δεν μπορούσα να τα τινάξω όλα στον αέρα, να παρατήσω το σχολείο και να πάω να παίζω στη μπουάτ».

ΑΡΘΡΑ ΤΕΥΧΟΥΣ