Shedia

EN GR

28/05/2014

Επείγοντα περιστατικά του Γιώργου Μπαζίνα

σκίτσο του Altan
 
Η εικονική πραγματικότητα μετουσιώνεται σε εφιάλτη αυθεντικής πραγματικότητας για όλο και περισσότερους.
 
Τη μέρα που το έφερε ο μπαμπάς σπίτι έγινε μέρα χαράς και γιορτής. Ήταν μια ηλιαχτίδα σε συννεφιασμένη μέρα, ένα γάργαρο γέλιο σε κηδεία, απρόσμενο και πέρα από τις προσδοκίες μας γεγονός. Και προκάλεσε ένα τσουνάμι παράξενων αισθήσεων που συμπεριλάμβαναν μερικά επιφανή θανάσιμα αμαρτήματα. Χόρεψαν ταγκό ο Αζαζέλ της αλαζονείας και ο Λεβιάθαν της ζηλοτυπίας. Κρυφοκοίταγαν ο Βηλφεγώρ και ο Σατανάς, γιατί υπήρχαν πολλά υποσχόμενα οργής και οκνηρίας. Απουσίαζε για δικαιολογημένους λόγους ο Βελζεβούλ της λαιμαργίας, γιατί η μαμά είχε ξεχάσει να μαγειρέψει, κι έτσι κι αλλιώς ποτέ δεν υπήρχε αρκετό υλικό για να τιμήσουμε το δαίμονα.
 
Όλα αυτά σημαίνουν ότι ο μπαμπάς τόλμησε μια μεγάλη απόφαση, που δεν συμβάδιζε με τις προβλέψεις των ετήσιων προβλέψεων του οικογενειακού μας προϋπολογισμού, αλλά με μια εύστοχη ανακατανομή των πόρων. Διακήρυξε ότι θα υπήρχε πλεόνασμα ικανό να απορροφήσει την έξτρα δαπάνη. Ήταν μια πολύ τολμηρή απόφαση, που βασίστηκε σε υπόσχεση του βουλευτή μας σε ένα διορισμό, που ματαίως περίμενε ο μπαμπάς εδώ και χρόνια, αλλά υπήρχε τώρα μια κατηγορηματική βεβαίωση ότι ήταν θέμα τελειωμένο. Η μαμά θα ένιωθε λίγο καλύτερα αν η υπόσχεση αυτή δεν ήταν επαναλαμβανόμενη με τον ίδιο κατηγορηματικό τρόπο τα τελευταία χρόνια, με ιδιαίτερη έμφαση κατηγορηματικότητας στις παραμονές των εκλογών, αλλά ο μπαμπάς ήταν από τους τύπους που έβλεπαν το ποτήρι μισογεμάτο, ακόμα και όταν ήταν τελείως άδειο από νερό.
 
Και το τόλμημά του έγινε χαρά μας, και όλοι το υποδεχτήκαμε με ανείπωτη λαχτάρα, μια υπόσχεση μέλλοντος στο σαλόνι μας, τα θαύματα της τεχνολογίας στην αιχμή της, αυτοπροσώπως.
 
σκίτσο του Reiser
 
Η μαγεία των ηλεκτρονίων
 
Και ήρθαν γείτονες να μας συγχαρούν και να περιεργαστούν το νέο μας απόκτημα. Πίσω από τα ειλικρινή τους συγχαρητήρια, ωστόσο, υπήρχαν σκιές ζηλοφθονίας, και οι επακόλουθοι καυγάδες που ξέσπασαν σε ορισμένα γειτονικά σπίτια, πιθανότατα, ήταν συνέπεια του θεμελιώδους ερωτήματος γιατί αυτοί και όχι εμείς. Α, το να είσαι φτωχός είναι πολύ εποικοδομητικό στο να διαμορφώσεις χαρακτήρα, αλλά ελάχιστα ενθαρρυντικό για να ζεις.
 
Έτσι μπήκε η τηλεόραση στο σπίτι και στη ζωή μας. Ήταν η μαγεία των ηλεκτρονίων, η μαγγανεία του ηλεκτρισμού, το παράθυρο στον κόσμο που δεν μπορούσαμε να ανοίξουμε, και τώρα ορθάνοιχτο μας άφηνε να κοιτάζουμε τις ζωές των άλλων, να παρακολουθούμε τα γεγονότα, να μαθαίνουμε τις ειδήσεις που επιτρεπόταν να μάθουμε.  
 
Α, τι ξεχωριστή εποχή! Και πόσο απλά ήταν τότε τα πράγματα. Χωρίς τη μετέπειτα φερόμενη ως «ελεύθερη τηλεόραση», υπήρχε μια λαιμαργία σκέψης, και το μυαλό μας είχε αποκτήσει μια σφουγγαρώδη υφή και την επιθυμία να ρουφήξει άπληστα κάθε πληροφορία και θέαμα. Ήμασταν τόσο λίγο πληροφορημένοι για τον κόσμο και μας κατείχε ασίγαστη δίψα να γνωρίσουμε και να συμμετάσχουμε νοερώς, με ευφρόσυνη απόλαυση, κλεφτοκοιτάζοντας την πολιτισμένη κοινωνία, τους ήρωες και τις απολαύσεις τους. Ζούσαν σε σπίτια με καμπινέδες και μπάνια κι έτρωγαν περισσότερο από ένα σκέτο πιάτο φαγητό τη φορά. Και πολύ συχνά έτρωγαν και τρεις φορές τη μέρα. Οι άνδρες ήταν ατρόμητοι και οι γυναίκες ήταν όμορφες, καθαρές, καλοντυμένες και υπάκουες. Τα αυτοκίνητα ήταν μια κινούμενη μαγεία και οι άνθρωποι είχαν τα πάθη τους, αλλά, δόξα τω Θεώ, πάντα επικρατούσε η αρετή και το καλό.
 
Αλλά και οι ειδήσεις ήταν τόσο εποικοδομητική εμπειρία. Σου άφηνε το πνεύμα ελεύθερο να μαντέψει τι κρύβεται πίσω από τις λέξεις, οικοδομούσες ένα σύστημα ερμηνείας που σε βοηθούσε να βγάλεις σχετικά ασφαλή συμπεράσματα. Γνώριζες ότι τα κρατικά κανάλια ήταν μια κατευθυνόμενη πηγή πληροφορίας, ότι ψεύδονταν ασύστολα και επίμονα, δεν ήσουν υποχρεωμένος να τους πιστέψεις. Το οικόσιτο κτήνος σου ήταν προβλέψιμο και αρκούντως διαχειρίσιμο. Και οι προσλαμβάνουσες της αμερικανικής πολιτιστικής επικυριαρχίας ήταν –τηρουμένων των αναλογιών– αθώες, σε σχέση με τον σημερινό κατακλυσμό. Και εξίσου καλόδεχτες όσο και το κίτρινο τυρί και η σκόνη γάλα της μεταπολεμικής αμερικανικής βοήθειας.
 
 
σκίτσο του Quino
 
Αχόρταγο και αδυσώπητο
 
Αλλά τίποτα καλό δεν κρατάει αιώνια. Το παράθυρο στον κόσμο έγινε, πια, μια βίαιη μορφή καταναγκασμού. Η πληροφόρηση έγινε ένας βομβαρδισμός γεγονότων, οι πολυσυλλεκτικές ειδήσεις γέμισαν παράσιτα το μυαλό μας και τα ουσιώδη, πια, μπορεί να κρυφτούν σε μια υποσημείωση σε απροσδιόριστη σελίδα. Οι ασώματες κεφαλές ουρλιάζουν προκατασκευασμένες απόψεις και οι έγκριτοι δημοσιογράφοι διαχειρίζονται ψευδόμενοι τη συναίνεσή μας. Τα πλέον δημοφιλή σίριαλ προπαγανδίζουν ανερυθριάστως τις «made in USA» ιδεοληψίες για την κοινωνία, την ακεραιότητα μπάτσων και πρακτόρων και τις προκαταλήψεις για τους ξένους επιβουλείς του αμερικανικού τρόπου ζωής. Τα νοσοκομεία τους είναι υποδειγματικά, οι γιατροί σε αφθονία, οι νοσοκόμες κοπελάρες, οι ασθενείς ευπρόσδεκτοι σε μονόκλινα και δίκλινα, και ευκρινώς αδιευκρίνιστο τι συμβαίνει σε έναν φτωχό ή ανασφάλιστο. 
 
Το κτήνος, πια, φαίνεται ανεξέλεγκτο, αχόρταγο και αδυσώπητο. Μας βομβαρδίζει ανηλεώς με γνώμες, απόψεις, διαφημίσεις και ανοησίες, μέχρις εξαντλήσεως. Έκανε τον ήχο του «surround» και την οθόνη του τοίχο το σπιτιού μας. Έχει γίνει smart και διαδραστικό. Θα γίνεται εξυπνότερο και ακόμη πιο επεμβατικό όσο εξελίσσεται η τεχνολογία. Κι αυτή η πουτάνα εξελίσσεται πιο γρήγορα από τη συνείδησή μας, την ικανότητα κρίσης μας, την ικανότητα να αποφασίζουμε εμείς και να μην προβάλλουμε απλώς προκατασκευασμένες απόψεις, υποβολιμιαίως εγκατεστημένες στον εγκέφαλό μας. 
 
Το κτήνος γίνεται όλο και πιο έξυπνο, κι εμείς εθελοντικώς βυθιζόμαστε στη μακαριότητα του ηλίθιου, ευτυχισμένοι ιπποπόταμοι στη δροσιά της λάσπης, αμέτοχοι και αμετανόητοι, με τη σιγουριά πως όλα αυτά συμβαίνουν σε μια εικονική πραγματικότητα. Αλλά, η εικονική πραγματικότητα μετουσιώνεται σε εφιάλτη αυθεντικής πραγματικότητας για όλο και περισσότερους, η απελπισία αποκτά χαρακτηριστικά επιδημίας, η φτώχια εναγκαλίζεται μια ισχυρή πλειοψηφία, η ανεργία γίνεται το κάτεργο των νέων… Οι μακάριοι εμείς ελπίζουμε με όλο και περισσότερη ισχυρογνωμοσύνη ότι αυτό δεν αφορά εμάς, αλλά άλλους. Και σ’ αυτό συνηγορεί το κτήνος, που ακκίζεται και χαριτωμενίζει απτόητο, κρύβει τον άσχημο εαυτό του πίσω από ξώβυζα και λαχταριστά ξέκωλα, πουλώντας ιδεοληψίες και έξυπνες σίτες, λαμπάδες για το Πάσχα και ελαστικούς στηθόδεσμους, με δώρο σοβαροφανείς αναλύσεις και ανέφικτες υποσχέσεις μελλοντικής ευμάρειας.
 
Αλλά τώρα έχει εγκατασταθεί ανεκκλήτως στο σπίτι μας, είναι εκεί και προσμένει να το ταΐσουμε. Είναι, πια, αξεχώριστο από μας. Είναι η προέκτασή μας, η σκιά που δεν μπορούμε να αποχωριστούμε, αδηφάγο, ανελέητο. Κι είμαστε υπόδουλοι στο δημιούργημά μας, σιτιστές του οικόσιτου κτήνους μας.
 

ΑΡΘΡΑ ΤΕΥΧΟΥΣ