Shedia

EN GR

25/06/2014

Και τα εννέα είναι υπέροχα, της Μαρίας Ψαρά

Οι ελληνικές θάλασσες δεν γοητεύουν μονάχα τους… γερμανούς τουρίστες, αλλά και κάποια από τα πιο όμορφα και σπάνια θηλαστικά, που τις έχουν κάνει σπίτι τους. 
 
Πόσοι από μας γνωρίζουν ότι στις ελληνικές θάλασσες κολυμπάει το ζώο με τον μεγαλύτερο εγκέφαλο στον ζωικό πλανήτη; Ότι μόνο στον Κορινθιακό κόλπο παγκοσμίως, συνυπάρχουν σε μεικτές κοινωνίες 3 είδη δελφινιών; Αυτά είναι μόνο μερικά από τα εννέα μόνιμα θαλάσσια θηλαστικά των ελληνικών θαλασσών που, όμως, οι περισσότεροι από εμάς αγνοούν την ύπαρξή τους. Ειρωνικό, αν σκεφτεί κανείς ότι η πρώτη αναφορά στα ζώα αυτά έγινε το 350 π.Χ. από τον Αριστοτέλη στο «Περί Ζώων Ιστορίαι». Τα είχε ξεχωρίσει από τα υπόλοιπα ζώα, γιατί αναπνέουν ατμοσφαιρικό αέρα, φροντίζουν τα μικρά τους και τα ταΐζουν με μητρικό γάλα. Οι φώκιες για τους αρχαίους ήταν ιερά ζώα, προστατευόμενα του Ποσειδώνα και του Απόλλωνα. Δελφίνια κοσμούν κτίσματα και ψηφιδωτά, ενώ η ελληνική μυθολογία είναι γεμάτη ιστορίες, με χαρακτηριστικότερο μύθο αυτόν του Αρίωνα. 
 
 
Παρόλο, όμως, που τα ζώα αυτά αποτελούσαν κάποτε αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής των ανθρώπων, που τα σέβονταν και τα τιμούσαν, στη σύγχρονη κοινωνία έχουν περάσει στην αφάνεια, τη στιγμή που τα περισσότερα κινδυνεύουν με εξαφάνιση εξαιτίας ανθρώπινων δραστηριοτήτων. Σύμφωνα με έρευνα κοινής γνώμης της Public Issue, 4 στους 5 Έλληνες αγνοούν την ύπαρξή τους στα ελληνικά νερά, ενώ αποτελούν ρυθμιστές και δείκτες υγείας του θαλάσσιου περιβάλλοντος. 
 
Αυτό το κενό ήρθε να καλύψει η πρώτη ευρωπαϊκή εκστρατεία ενημέρωσης και κατάρτισης «Θάλασσα: Μάθε, Δράσε, Προστάτεψε», που υλοποιούν το WWF Ελλάς και η ΜOm, Εταιρεία για τη Μελέτη και Προστασία της Μεσογειακής Φώκιας, σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Κητολογικών Ερευνών Πέλαγος και το Tethys Research Institute, με τη συνδρομή του χρηματοδοτικού εργαλείου LIFE της Ευρωπαϊκής Κοινότητας. «Σκοπός μας είναι να ενημερώσουμε το ευρύ κοινό για την παρουσία των ζώων αυτών στις ελληνικές θάλασσες, τη σημασία τους για το θαλάσσιο περιβάλλον, τις απειλές που αντιμετωπίζουν, αλλά και να δώσουμε μια σειρά από απλές συμβουλές στον καθένα για το τι μπορεί να κάνει για να συμβάλει στην προστασία τους», μας είπε ο Γιώργος Παξιμάδης, υπεύθυνος θαλάσσιων προγραμμάτων WWF Ελλάς. «Ταυτόχρονα, το “Θάλασσα” επιδιώκει να ενημερώσει τους άμεσα εμπλεκόμενους με το θαλάσσιο περιβάλλον φορείς με πιο τεχνικές γνώσεις αναφορικά με το παραπάνω θέμα. Τέλος, με υλικό που απευθύνεται στους πολίτες του μέλλοντος και τους εκπαιδευτικούς, το “Θάλασσα” επενδύει στις μελλοντικές γενιές για την προστασία των χαρισματικών αυτών ζώων». 
 
Μοιραζόμαστε το ίδιο σπίτι, ας μάθουμε να ζούμε μαζί! Για περισσότερες πληροφορίες, επισκεφτείτε το site: www.thalassa-project.gr 
 
 
Φώκαινα 
Πολύ μικρή σε μέγεθος και πάρα πολύ ντροπαλή σαν ζώο, δυστυχώς, παραμένει ένας γρίφος παγκοσμίως ως είδος. Το παράδοξο, όμως, και ευχάριστο για εμάς είναι ότι, από ολόκληρη τη Μεσόγειο, η φώκαινα ζει στα θρακικά νερά! 
 
Φυσητήρες
Στην Ελλάδα, ζουν σε μητριαρχικές κοινωνίες των 8-12 ατόμων, τις κοινωνικές ομάδες, που αποτελούνται από ώριμα θηλυκά και νεαρά. Στο πλαίσιο της ομάδας, τα νεαρά μαθαίνουν να σέβονται την κοινωνική ιεραρχία, να χρησιμοποιούν το ηχοεντοπιστικό τους σύστημα, να καταδύονται, να επικοινωνούν μεταξύ τους, να προσανατολίζονται, να συλλαμβάνουν την τροφή τους κ.λπ. Έχουν τον μεγαλύτερο εγκέφαλο που καταγράφηκε ποτέ στο ζωικό βασίλειο, βάρους 8 κιλών (ο ανθρώπινος ζυγίζει γύρω στο 1,5 kg!). Ο σημαντικότερος πληθυσμός της Μεσογείου, 250 ατόμων, ζει στα βαθιά νερά της Ελληνικής Τάφρου (από τα δυτικά των νήσων του Ιονίου μέχρι τα νοτιοανατολικά της Ρόδου), όπου και μπορεί κανείς να τους δει να κάνουν εντυπωσιακές καταδύσεις διάρκειας 1,5 ώρας! (φωτό με ουρά για κατάδυση και επεξήγηση).
 
Πτεροφάλαινα
Με καρδιά στο μέγεθος ενός μικρού αυτοκινήτου, δεύτερη σε μέγεθος στο ζωικό βασίλειο, μόλις μετά τη μπλε φάλαινα, αλλά και το ταχύτερο είδος φάλαινας στον κόσμο με ταχύτητες που μπορούν να ξεπεράσουν τα 37 χλμ./ώρα, η πτεροφάλαινα ζει πολύ πιο κοντά από ότι νομίζουμε: Στα ανοικτά του Ιονίου πελάγους. Το μεγαλύτερο κητώδες της Μεσογείου, με μέγιστο μέγεθος τα 23 μέτρα και βάρος τους 70 τόνους, ενίοτε εμφανίζεται και στον Σαρωνικό για να τραφεί με την αγαπημένη της τροφή, το κριλ, ένα είδος ζωοπλαγκτόν που μοιάζει με μικρή καραβίδα. Η εκπνοή της είναι κάθετη προς τα επάνω και φτάνει τα 6 μέτρα ύψος. Είναι… υπεραιωνόβιες για τα ανθρώπινα δεδομένα, αφού ζουν μέχρι και 100 χρόνια. 
 
Ζιφιός
Είδος πολύ ντροπαλό, που πολύ δύσκολα θα εντοπίσει κανείς. Ζει μαζί με τους φυσητήρες στα βαθιά νερά της Ελληνικής Τάφρου και ψαρεύει και αυτός βαθυπελαγικά καλαμάρια (ουδεμία σχέση με τα καλαμάρια που καταναλώνουν οι άνθρωποι). Ο ζιφιός είναι… πρωταθλητής της κατάδυσης, αφού προτιμά να περνάει πολύ περισσότερο χρόνο στα μεγάλα σκοτεινά θαλάσσια βάθη και όχι στην επιφάνεια, με καταδύσεις που μπορούν να διαρκέσουν ακόμα και δύο ώρες, σε βάθος ακόμα και 3.000 μέτρων Το ανθρώπινο ρεκόρ για ελεύθερη κατάδυση είναι στα 124 μέτρα. 
Λεζάντα: μάτι ζιφιού που αιμορραγεί 
 
 
Δελφίνια 
Τέσσερα είδη δελφινιών φιλοξενούν οι ελληνικές θάλασσες. (λεζάντα με φωτό: παγκοσμίως μόνο στον Κορινθιακό κόλπο, τα 3 από αυτά, δηλαδή το ζωνοδέλφινο, το σταχτοδέλφινο και το κοινό δελφίνι δημιουργούν μεικτές κοινωνίες). Το ζωνοδέλφινο έχει πάρει το όνομά του από τη χαρακτηριστική μαύρη «ζώνη» που ξεκινάει από το μάτι του και καταλήγει στην κοιλιά του. Το σταχτοδέλφινο έχει στο κορμί του χαρακτηριστικές άσπρες γρατζουνιές που θεωρούνται «δείκτης ποιότητας»: όσες περισσότερες έχει στο σώμα του, τόσο πιο ώριμο είναι το ζώο και έχει αντέξει περισσότερο σε αψιμαχίες με ομοειδή του. Το κοινό δελφίνι είναι ένας ταχύτατος κολυμβητής, αφού μπορεί να ξεπεράσει τα 65 χλμ./ώρα (τη στιγμή που το παγκόσμιο ρεκόρ για τον άνθρωπο στα 100 μέτρα στίβου είναι 36 χλμ./ώρα). Το ρινοδέλφινο είναι ένας εντυπωσιακός θαλάσσιος ακροβάτης, με άλματα που ξεπερνούν και τα οκτώ μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας. 
 
Μεσογειακή φώκια 
Ο μισός παγκόσμιος πληθυσμός της ζει στα ελληνικά νερά, και είναι το μόνο ζώο από την παρέα των εννέα που χρησιμοποιεί τη στεριά για να αναπαραχθεί και να ξεκουραστεί. Σε αντίθεση με τα δελφίνια και άλλα κητώδη, η μεσογειακή φώκια δεν χάνει το δρόμο της, ούτε συγκρούεται με σκάφη. Δεν έχει καταγραφεί ποτέ στη χώρα μας περιστατικό σύγκρουσης φώκιας με σκάφος, ακόμα και μέσα στο λιμάνι του Πειραιά. Η μεσογειακή φώκια, έξυπνη όπως όλα τα θαλάσσια θηλαστικά, αν εγκλωβιστεί σε λιμανάκι, εφόσον το θελήσει η ίδια ή αν ενοχληθεί, θα φύγει από μόνη της. 

ΑΡΘΡΑ ΤΕΥΧΟΥΣ