Shedia

EN GR

01/05/2015

Η τέχνη που κλέβει την ψυχή. Συνέντευξη του Βασίλη Κολτούκη στη Ντόση Ιορδανίδου

Ένας φωτογράφος ταξίδεψε σε 40 χώρες για να δηµιουργήσει ένα λεύκωµα αφιερωµένο στους πλανόδιους µουσικούς του πλανήτη.
 
«Τα ταξίδια µου δίνουν µια πληρότητα, τη νιώθεις από µέσα σου… Μέσα από αυτά που είδαν τα µάτια µου, συνειδητοποίησα ότι όλοι οι άνθρωποι θέλουν να ζουν ειρηνικά», λέει στη «σχεδία» ο φωτογράφος Βασίλης Κολτούκης.
 
«Ένα γρήγορο τανγκό είναι η ζωή, ας το χορέψουµε!» λέει ο Βασίλης αποχαιρετώντας µε, δίνοντας µε ένα χαµόγελο το νόηµα της φιλοσοφίας του και του τρόπου ζωής του. Γεννήθηκε στην Άρτα και σπούδασε γαλλική φιλολογία στο Παρίσι. Εκεί µυήθηκε στην τέχνη της φωτογραφίας µετά από µια συνάντηση που είχε µε τον ουµανιστή γάλλο φωτογράφο Edouard Boubat (Εντουάρ Μπουµπά), που «είχε γυρίσει τον κόσµο δέκα φορές». Και τώρα ο ίδιος, ο «µαθητής», έχει ταξιδέψει σε 40 χώρες, έχει ζήσει συγκλονιστικές εµπειρίες. Πολλές από αυτές τις εµπειρίες κάπως «χώρεσαν» στο λεύκωµα «Μusic on the Road», όπου, µέσα από 121 φωτογραφίες, εστιάζει στους πλανόδιους µουσικούς του κόσµου. 
 
 
Πώς ξεκίνησες να φωτογραφίζεις; 
 
Όλοι γεννιόµαστε καλλιτέχνες. Το βλέπεις στα παιδάκια που όλα ζωγραφίζουν, τραγουδούν. Είναι έµφυτο, αλλά οι συνθήκες της ζωής, οι γονείς, σε «µαδάνε» σιγά-σιγά, σε αποµυζούν, και στο τέλος φεύγει. Πρέπει, λοιπόν, να το ανακαλύψεις πάλι, µέσα από ταινίες, εκθέσεις, βιβλία. Εγώ ζωγράφιζα συνέχεια από πολύ µικρός, έγινε ωστόσο κάτι και µετά δεν ξανάπιασα ούτε µολύβι. Τη ζωγραφική, όµως, την έχω µέσα µου, θέλω να εκφραστώ… Όταν γνώρισα τον Μπουµπά, έναν από τους µεγαλύτερους φωτογράφους του κόσµου, είδα τις φωτογραφίες του και έγινε ένα «κλικ» µέσα µου. Είδα και ένα ντοκιµαντέρ για τη ζωή του, έπαθα σοκ, συγκινήθηκα, ήταν µεγάλος ποιητής, και είπα: «Αυτό θέλω να κάνω, να µάθω τη µηχανή και να ταξιδεύω, να έρθω σε επαφή µε όλο τον κόσµο»! Αυτό ήταν το σηµαντικό, όχι τόσο η φωτογραφία. Όσο µεγάλωνα, κατάλαβα και αυτό που έλεγε ο Μπουµπά, το σηµαντικό δεν είναι να ταξιδεύεις, αλλά ακόµη και εδώ στην Αθήνα, όπου είναι το σπίτι σου, να πορεύεσαι σαν ταξίδι – αυτό, όµως, θέλει ένα υπόβαθρο φιλοσοφικό, που δεν το είχα. Ήθελα µακρινά ταξίδια, στην Αφρική, στη Λατινική Αµερική. Μεγαλώνοντας, όµως, κατάλαβα ότι το ταξίδι είναι µέσα εδώ, στο χώρο σου. Να το βλέπεις σαν να είναι η πρώτη µατιά – κάτι πολύ δύσκολο...
 
 
Της Τέχνης κοµµάτια
 
Αιθιοπία
 
Πώς αποφάσισες να ταξιδεύεις, και µάλιστα µόνος σου; Δεν νιώθεις µοναξιά; 
 
Αντίθετα, εδώ νιώθω µοναξιά. Εκεί νιώθω µες στο ρυθµό της ζωής, γνωρίζω κόσµο, άλλους ταξιδιώτες, ζω µαζί µε τους κατοίκους, όπως εκείνοι… Το πρώτο πράγµα που σε κρατάει είναι ο φόβος. Το οικονοµικό εξαρτάται µε το πώς πας το ταξίδι. Ταξιδεύω µε ελάχιστα χρήµατα, καθώς χρησιµοποιώ τρένα, λεωφορεία, φθηνά ξενοδοχεία, απλά πράγµατα. Θα ξόδευα περισσότερα αν έµενα Ελλάδα. 
 
Ιταλία
 
Είσαι συνέχεια µε µια µηχανή στο χέρι; 
 
Τα τελευταία χρόνια φωτογραφίζω µε το iPhone και είµαι πολύ ικανοποιηµένος. Δεν παίζει ρόλο το µέσο, οι φωτογράφοι πέφτουν σε µια παγίδα, είναι φετιχιστές µε τις µηχανές, µε τους φακούς, πέρασα κι εγώ από αυτό το στάδιο, δεν τελειώνει ποτέ, οι εταιρείες το επιδιώκουν. Ο δηµιουργός φωτογράφος θέλει απλά µια µηχανή που τον βολεύει, τον νοιάζει το κάδρο, τον νοιάζει η ζωή, εκεί που θα είναι… Τα νέα παιδιά πρέπει να ψάχνουν παντού, να είναι ανοιχτοί σε όλες τις τέχνες, στο σινεµά, τη λογοτεχνία, τα εικαστικά, το χορό, και να παίρνουν στοιχεία.  Εγώ παίρνω από τη µουσική, από τη ζωγραφική, από την ποίηση, από εκεί παίρνεις κοµµάτια για τη ζωή, το χρόνο, το βλέµµα, κι αυτά µπορούν να µπουν στη φωτογραφία ασυνείδητα, χωρίς να το καταλαβαίνεις ο ίδιος. Στις σχολές σού µαθαίνουν τη µηχανή, να ξέρεις να τραβάς, αλλά ποιος θα σου µάθει το βλέµµα του άλλου, την επαφή; Πώς θα κάνεις την επαφή µε τον άλλον, που δεν έχει να φάει, µένει σε καλύβα, πώς θα του µιλήσεις; Θα πας να του τραβήξεις αµέσως φωτογραφία; Όλα αυτά είναι η ζωή. Τι ζητάει ο κόσµος; Πόσο αληθινός θα είσαι µέσα από τις φωτογραφίες, µέσα από αυτό που κάνεις…
 
 
Μέσα από τα ταξίδια σου, είχες ποτέ την αίσθηση ότι υπάρχει κάποιος λαός «χαρούµενος»; 
 
Έχουν περάσει 15 χρόνια, αλλά έχω την εντύπωση, ότι, αν και υπάρχει πολλή φτώχεια, στην Ινδία έχουν µια εσωτερική χαρά, διονυσιακή. Θυµάµαι ότι παραπονιόµουν για τον καιρό, και εκείνοι µου έλεγαν «µη στενοχωριέσαι, πρέπει να χαίρεσαι όλους τους καιρούς, όλους τους χρόνους, είτε έχει ήλιο, ζέστη, κρύο, χιόνια, όλα είναι ωραία». Αυτή είναι η φιλοσοφία τους. Συνάντησα ινδουϊστές µοναχούς που έµεναν σε ένα χώρο ενός τετραγωνικού µέτρου, ηµίγυµνοι. Δεν είχαν τίποτα υλικό, είχαν, όµως, πολύ µεγάλη εσωτερική ευτυχία. Όπως λέει κι ο ποιητής Νίκος Καρούζος, δεν έχεις τίποτα, µπορείς να τα έχεις όλα. Είναι µέσα στο «κλικ» του µυαλού όλο αυτό. Πότε ένας ταξιδιώτης είναι πιο ελεύθερος; Όταν έχει τρεις βαλίτσες ή ένα µπλουτζίν και ταξιδεύει; Πέντε µηχανές ή µία; Με τη µία κάνει φοβερές φωτογραφίες… Έτσι είναι και η ζωή… 
 
 
Το αντίδωρο
 
Γουατεµάλα. Μια οµάδα µουσικών από το San Martin Jilotepeque καθ'οδόν για να παίξουν σε ένα γάµο.
 
Γιατί κάνεις αυτό το βιβλίο µε τους µουσικούς;
 
Δεν υπάρχει στιγµή από 3-4 χρονών που να µην ακούω µουσική, στο γυµνάσιο δούλευα σε πειρατικούς ραδιοφωνικούς σταθµούς, και, στη συνέχεια, σε µεγάλους ραδιοσταθµούς για να είµαι κοντά στη µουσική. Δεν κατάφερα να µάθω κάποιο µουσικό όργανο γιατί δεν είχα υποµονή, επιµονή. Η φωτογραφία µε τράβηξε γιατί δεν θέλει τόσο υποµονή, θέλει το νεύρο, να πατήσεις το «κλικ», γρήγορα. Είναι το συναίσθηµα, η στιγµή, ένα «κλικ», η επαφή µε τους ανθρώπους και τίποτα άλλο. Βγάζω, λοιπόν, αυτό το βιβλίο γιατί ήθελα να ανταποδώσω στους µουσικούς αυτά που µου χαρίζουν κάθε µέρα, σαν ένα αντίδωρο. Για τους µουσικούς όλου του πλανήτη που παίζουν στους δρόµους ζωντανά. Ήθελα να το κάνω κι εγώ, να γυρίσω τον κόσµο µε µια κιθάρα… Είναι όλοι πλανόδιοι, µερικοί επαγγελµατίες βιρτουόζοι, πολύ καλοί, που απλώς προσθέτουν στο πενιχρό εισόδηµά τους. Είναι µουσικοί σε φεστιβάλ, αλλά και από γάµους και κηδείες, από θρησκευτικές τελετές… 
 
 
Τι θέλεις να βγάλεις µέσα από τις φωτογραφίες σου; 
 
Να τις βλέπει κάποιος σαν έναν πίνακα, να µπαίνει µέσα και να ταξιδεύει. Να σταθεί λίγο παραπάνω από δύο λεπτά ο θεατής, να µπει µέσα στον κόσµο και να ταξιδέψει εκεί όπου θέλει ο ίδιος. Αυτό θα ήθελα. Από την άλλη, µπορεί και να µη του µιλάνε καθόλου οι φωτογραφίες µου. Έτσι είναι η τέχνη… 
 
Ουκρανία. «Από τη µουσική, τη ζωγραφική, την ποίηση παίρνω κοµµάτια για τη ζωή, το χρόνο, το βλέµµα κι αυτά µπορούν να µπουν στη φωτογραφία ασυνείδητα».
 
Φωτογραφίζεις και στην Αθήνα; 
 
Κάθε µέρα, αλλά άλλου τύπου: πρόσωπα στο µετρό…  Παλιά φωτογράφιζα την οµορφιά, τα παιδιά, ένα καλό τοπίο. Εδώ είναι πιο σκοτεινές οι φωτογραφίες, και τραβάω πιο «σκοτεινά» άτοµα και πιο ηλικιωµένους. Δεν ξέρω γιατί… Φυσικά, ό,τι κάνεις έχει πάλι σχέση µε τη ζωή και το συναίσθηµα…
 
'Αρτα
 
Τι είναι η φωτογραφία; 
 
Με συγκλόνισε κάτι που είχε πει ο Μπουµπά σε ανάλογη ερώτηση: ένας φίλος στην Ινδία µού έδωσε πριν χρόνια ένα καπέλο. Ο φίλος αυτός δεν υπάρχει πλέον, αλλά έχω το καπέλο του στο σπίτι µου… Εγώ κι εσύ, ένα βλέµµα, και µετά ούτε εγώ ούτε εσύ, ωστόσο µένει η φωτογραφία. Όλοι έχουµε στο πορτοφολάκι µια φωτογραφία από κάποιους αγαπηµένους ανθρώπους… Άλλοι λαοί λένε ότι η φωτογραφία κλέβει την ψυχή. Στην Ινδία, σε φτωχά µέρη, στολίζονταν, έβαζαν τα γιορτινά τους ρούχα και στήνονταν για να φωτογραφηθούν… Η φωτογραφία είναι ιερό πράγµα, όχι επειδή είµαι φωτογράφος, αλλά πιστεύω βαθιά στην ουσία της.
 
 
Τι σου δίνουν αυτά τα ταξίδια; 
 
Μου δίνουν µια πληρότητα, τη νιώθεις από µέσα σου… Μέσα από αυτά που είδαν τα µάτια µου, συνειδητοποίησα ότι όλοι οι άνθρωποι θέλουν να ζουν ειρηνικά, µε ένα πιάτο φαΐ και αγαπητικά, κάθε θρησκεία αυτό λέει, και στους ινδουιστές, τους βουδιστές, τους µουσουλµάνους – µου άνοιξαν τα σπίτια τους, όλοι, µου έδωσαν φαΐ να φάω. Εδώ µεγαλώνουµε µε το τρίπτυχο «Πατρίς, Θρησκεία, Οικογένεια», ότι η Ελλάδα είναι η «µεγαλύτερη» χώρα στον κόσµο. Όχι!  Όλες «µεγάλες χώρες» είναι. Οι άνθρωποι είναι ίδιοι. Εχουν τα πάθη τους. Θέλουν αγάπη.                                        
 
Σερβία
 
 
 
*Το λεύκωµα φωτογραφίας «Μusic on the Road» παρουσιάζεται στην Αίθουσα Τέχνης Αθηνών (Γλύκωνος 4, τηλ. 210 7213 938) έως τις 9 Μαΐου. Είσοδος ελεύθερη. www.vassilis koltoukis.com.
 
 
 
«Ολόκληρο το είναι τους»
 
 
Πώς σου φάνηκε το φωτογραφικό project των πωλητών της «σχεδίας»; 
 
Είναι άνθρωποι που γνωρίζουν, που έχουν βιώσει στο πετσί τους τη ζωή του δρόµου, άρα οι πλέον κατάλληλοι για να δούµε µέσα από το βλέµµα τους (που συνεπάγεται µέσα από τα συναισθήµατά τους και ολόκληρο το είναι τους) την καθηµερινή ζωή στους δρόµους της Αθήνας. Αν υποθέσουµε πως ένας επαγγελµατίας φωτογράφος δρόµου κοιτάζει µια φορά στο σκόπευτρο της µηχανής, καδράρει και φωτογραφίζει, οι δέκα άνθρωποι της «σχεδίας», αυτοί οι αυτοδίδακτοι φωτογράφοι, που ίσως και κάποιοι από αυτούς να κράτησαν πρώτη φορά στα χέρια τους φωτογραφική µηχανή, βλέπουν δύο φορές. Την πρώτη, όπως συνήθως, για το καδράρισµα και τη δεύτερη, πιο σηµαντική, βλέπουν µέσα τους. Ξαναζούν τη ζωή τους. Σε όλα τα πρόσωπα φωτογραφίζουν το δικό τους πρόσωπο, αναγνωρίζουν και πάλι όλα εκείνα τα ζωτικά στοιχεία που περιέχει ο δρόµος. Ας µου επιτραπεί να παραφράσω ένα στίχο του Παζολίνι και να πω ότι αυτοί οι δέκα διανοµείς της «σχεδίας», που κράτησαν αυτό το µαγικό κουτί και ξεχύθηκαν στους δρόµους της Αθήνας για να µας χαρίσουν εικόνες µεγάλης ανθρώπινης οµορφιάς, ίσως εξακολουθούν να είναι µόνοι... Μόνοι, αλλά τώρα σίγουρα κουβαλάνε µαζί τους τα µάτια τους πιο αθώα κι ευτυχισµένα απ’ ό,τι νόµιζαν... Θα πάµε όλοι στην έκθεση επειδή ζωή θα πει να βρίσκεσαι στο δρόµο.
 

ΑΡΘΡΑ ΤΕΥΧΟΥΣ