Shedia

EN GR

15/08/2015

Συνέντευξη - Αρούν Γκάντι

«Είµαι αγρότης της ειρήνης»

 

Ο εγγονός του µεγάλου ινδού ηγέτη και ακτιβιστή µιλάει για τη βία µε την οποία µεγαλώνουµε τα παιδιά µας και µας καλεί να αλλάξουµε πρώτα τον εαυτό µας.
Συνέντευξη του Αρούν Γκάντι
στη Danielle Batiste
 
Σε ένα από τα πολλά βιβλία του, ο Αρούν Γκάντι –ο πέµπτος εγγονός του Μαχάτµα Γκάντι– περιγράφει τις καθηµερινές αδικίες που αντιµετώπισε στη Νότια Αφρική του απαρτχάιντ, όπου µεγάλωσε «ούτε ως λευκός ούτε ως µαύρος».
Στην ηλικία των 12 χρόνων, οι γονείς του τον έστειλαν να ζήσει µε τον παππού του στην Ινδία. Ο γηραιότερος Γκάντι αφιέρωνε 12 ώρες την ηµέρα στον εγγονό του, χρησιµοποιώντας την αφήγηση ιστοριών και ασκήσεις για να µυήσει τον Αρούν στη θεωρία του και στην καθηµερινή άσκηση της ειρήνης και της µη βίας. Οι δυο τους πέρασαν µόλις 18 µήνες µαζί πριν δολοφονηθεί ο Μαχάτµα, αλλά το διάστηµα ήταν αρκετό για να γίνει ο Αρούν ένας ένθερµος µαθητής της φιλοσοφίας και της σχολής σκέψης του Μαχάτµα Γκάντι.
Σε συνέντευξη που παραχώρησε στη Ντανιέλ Μπατίστ και το Διεθνές Δίκτυο Περιοδικών Δρόµου (INSP), ο Αρούν Γκάντι υπογραµµίζει, µεταξύ άλλων, ότι κανένα σχολείο δεν µπορεί να διδάξει στα παιδιά ό,τι µπορεί να τους διδάξει η οικογένεια τα πρώτα πέντε χρόνια της ζωής τους, επισηµαίνει ότι χρειαζόµαστε περισσότερες καλές ειδήσεις και δίνει τις συµβουλές του σε νεαρούς ακτιβιστές. 
Όταν τον συναντήσαµε στο φουαγιέ του ξενοδοχείου του, το πρώτο πράγµα που προσέξαµε είναι η ενέργεια που τον περιβάλλει. Στα 81 του χρόνια πλέον, το βέβαιο είναι πως δεν έχει καµία διάθεση να αποσυρθεί. 
Έχοντας δουλέψει ως δηµοσιογράφος επί τριάντα χρόνια για την εφηµερίδα «Τimes of India», το ενδιαφέρον του για τα Μέσα Μαζικής Ενηµέρωσης και το ρόλο που παίζουν στη διαµόρφωση συνειδήσεων είναι έντονο. 
 
Η µεγάλη κληρονοµιά που άφησε ο Μαχάτµα Γκάντι είναι η αρχή της µη βίας. Πώς θα µπορούσε να χρησιµοποιηθεί για την ειρηνική επίλυση διαφορών στον σύγχρονο κόσµο;
 
Δυστυχώς, πολλοί από τους µελετητές της φιλοσοφίας του Γκάντι σε όλο τον κόσµο βλέπουν τη µη βία ως ένα όπλο, µια στρατηγική που χρησιµοποιείται σε ορισµένες συγκρούσεις. Αλλά νοµίζω ότι η µη βία αφορά µια προσωπική µεταµόρφωση. Τον παππού µου τον απασχολούσε πολύ η κουλτούρα της βίας που κυριαρχεί στην ανθρωπότητα. Έχει ριζώσει τόσο βαθιά µέσα µας, που πολλές φορές δεν συνειδητοποιούµε ότι πολλά από τα πράγµατα που κάνουµε είναι βίαια.
 
Στις ΗΠΑ µόνο, κάθε χρόνο, φαγητό αξίας 120 δισεκατοµµυρίων δολαρίων πηγαίνει στα σκουπίδια, όταν περίπου ένα εκατοµµύριο άνθρωποι πηγαίνουν για ύπνο πεινασµένοι. Και αυτό είναι µια µορφή βίας, η οποία συσσωρεύεται και καλλιεργεί θυµό σε αυτόν που την υφίσταται, ο οποίος, στη συνέχεια, θα καταφύγει στη σωµατική βία, διεκδικώντας την απόδοση δικαιοσύνης. Αν θέλουµε να σβήσουµε τη φωτιά της σωµατικής βίας, να σταµατήσουµε τους πολέµους και το µίσος, θα πρέπει να διακόψουµε την παροχή των «καυσίµων» που τροφοδοτούν αυτή τη φωτιά, και η οποία προέρχεται από τον καθένα µας. Εδώ είναι που πρέπει να γίνουµε εµείς η αλλαγή που θέλουµε να δούµε στον κόσµο. 
 
Υλισµός εναντίον ηθικής
Πώς σχετίζεται αυτό µε το τι διδάσκεται στα παιδιά µας; Το εκπαιδευτικό σύστηµα δίνει έµφαση κυρίως στη γνώση της γραφής και της αριθµητικής. Ωστόσο, όλο και περισσότερο βλέπουµε την ανάγκη η ενσυναίσθηση και άλλες «κοινωνικές δεξιότητες» να ενταχθούν στο σχολικό πρόγραµµα.
Με λυπεί ιδιαίτερα το εκπαιδευτικό σύστηµα σε όλο τον κόσµο. Βασίζεται στο να δίνει στους νέους ανθρώπους µια καριέρα που θα τους επιτρέψει να βγάλουν χρήµατα. Τα σχολεία δηµιουργούν ένα εργατικό δυναµικό το οποίο θα εκµεταλλευτεί ο βιοµηχανικός κόσµος προκειµένου να συνεχίσει να επεκτείνεται. Αυτό δεν είναι παιδεία. Παιδεία είναι να µαθαίνουν οι άνθρωποι για τον εαυτό τους, το χαρακτήρα τους και τη σχέση που έχουν µεταξύ τους. Αυτό δεν συµβαίνει καθόλου.
Στους µαθητές που διδάσκω στις ΗΠΑ λέω το εξής: Κατάγεστε από διαφορετικές φυλές και εθνικότητες. Είστε εδώ για τέσσερα ή πέντε χρόνια για να σπουδάσετε και να ζήσετε µαζί σε µικρούς χώρους, οπότε έχετε την ευκαιρία να µάθετε ο ένας για τον άλλο, ακόµη και για τη διαφορετικότητα που υπάρχει. Αλλά κανείς δεν δίνει σηµασία. Θα δείτε ότι η Ένωση Ινδών Σπουδαστών είναι ξεχωριστή από εκείνη των Αφροαµερικανών ή των λευκών σπουδαστών. Όλοι έχουν τη δική τους ένωση. Υπάρχει ο Μήνας της Μαύρης Ιστορίας και ο Μήνας της Ιστορίας των Γυναικών. Γιατί όχι όλοι µαζί; Από το εκπαιδευτικό σύστηµα απουσιάζουν τα εργαλεία που θα διδάσκουν πώς δοµείται ο χαρακτήρας ενός ανθρώπου και το πώς να χτίζεται µια συνεκτική κοινωνία.
 
Μεγαλώσατε σε µια οικογένεια αφοσιωµένη στην κοινωνική µεταρρύθµιση µέσα από τη µη βία, πρώτα στη Νότια Αφρική και αργότερα στην Ινδία. Πόσο εύκολο είναι για κάθε άνθρωπο να πάρει τέτοια µαθήµατα από την παιδική του ηλικία;
 
Αυτό ξεκινάει από το σπίτι. Πρέπει να συνειδητοποιήσουµε ότι συχνά ο τρόπος µε τον οποίο µεγαλώνουµε τα παιδιά µας είναι βίαιος. Όταν απειλούµε τα παιδιά µε τιµωρία όταν είναι άτακτα, τα µαθαίνουµε ότι η βία είναι σωστή. Όταν ήµουν πολύ µικρός, ζούσαµε σε µια φάρµα στη Νότια Αφρική. Τα µόνα παιδιά µε τα οποία µπορούσα να παίξω ήταν αυτά των εργατών στα χωράφια. Οι οικογένειές τους είχαν ζήσει πολύ µεγάλη φτώχεια. Οι γονείς µου µε άφηναν να παίζω µαζί τους υπό τον όρο ότι θα µάθαινα από αυτά πώς ζούσαν και έπαιζαν χωρίς καθόλου παιχνίδια. Με τη σειρά µου, τους µάθαινα ανάγνωση και γραφή. Εκατοντάδες παιδιά ερχόντουσαν από τις γύρω περιοχές, και είχαµε δηµιουργήσει µια όµορφη σχέση. Με αυτόν τον τρόπο χτίστηκε η αλληλοκατανόηση και η συµπόνια µέσα µας. Όταν βλέπεις τους γονείς σου να κάνουν πράγµατα ανιδιοτελώς, µαθαίνεις από αυτό και γίνεται έτσι και η δική σου ζωή.
Εκεί βρίσκεται το πρόβληµα στη σύγχρονη κοινωνία. Με το που γεννιούνται τα παιδιά, τα φέρνουµε σε βρεφονηπιακούς σταθµούς, όπου τα µεγαλώνουν άγνωστοι. Τα παιδιά κουράζονται µετά από µια µέρα σε βρεφονηπιακούς σταθµούς και οι γονείς κουράζονται µετά από πολλές ώρες στη δουλειά. Τα παιδιά βλέπουν ότι οι γονείς τους εργάζονται σκληρά για την απόκτηση υλικών αγαθών, έτσι ο υλισµός γίνεται και δικός τους τρόπος ζωής. Εµφυτεύοντας στα παιδιά αυτούς τους σπόρους ιδιοτέλειας, τα µαθαίνουµε ότι είναι σωστό να πατάµε πάνω σε ανθρώπους για να φτάσουµε στην κορυφή. 
 
Πώς θα µπορούσε να σπάσει αυτός ο κύκλος;
 
Πρέπει να βρούµε την ισορροπία µεταξύ υλισµού και ηθικής. Ο παππούς µου έλεγε ότι έχουµε µια αντίστροφη σχέση, και αυτό το βλέπουµε κάθε µέρα. Οι ΗΠΑ είναι η πιο υλιστική κοινωνία, αλλά η λιγότερο ηθική. Πρέπει να βγάζουµε τα προς το ζην και να κάνουµε µια καριέρα, αλλά αυτή δεν θα έπρεπε να είναι η µοναδική µας εµµονή. Αν είναι, τότε δεν θα πρέπει να κάνουµε παιδιά. Αν αποφασίσεις να κάνεις παιδιά, έχεις την ευθύνη να τους δώσεις αρκετό χρόνο για να θέσουν τα θεµέλια της δικής τους ζωής.
Πολλοί γονείς λένε ότι δουλεύουν για να πληρώνουν για τη φροντίδα των παιδιών και για να µπορούν να τους παρέχουν όσο το δυνατόν καλύτερη µόρφωση.
Η καλύτερη µόρφωση που ένα παιδί µπορεί να πάρει από τους γονείς του είναι στο σπίτι. Κανένα ιδιωτικό σχολείο από εκείνα που κοστίζουν χιλιάδες δολάρια σε δίδακτρα δεν θα µπορέσει ποτέ να διδάξει σε ένα παιδί αυτό που µπορούν να του διδάξουν οι γονείς του στα πέντε πρώτα χρόνια της ζωής του. Νοµίζουµε ότι µπορούµε να αγοράσουµε τα πάντα: από πρώτης τάξεως εκπαίδευση ώς επιτυχία. Αλλά δεν µπορείς να αγοράσεις ενσυναίσθηση, αγάπη και σεβασµό. 
Κάθε µέρος του κόσµου αντιµετωπίζει διαφορετικά προβλήµατα, αλλά το θεµελιώδες πρόβληµα της απληστίας και της εκµετάλλευσης είναι παγκόσµιο. Αυτό το βλέπω στην Ινδία, όπου πρόσφατα έχει γίνει µόδα να µιλάµε στα Μέσα Ενηµέρωσης για το πόσο πολύ ανθεί η οικονοµία, ενώ ο µισός πληθυσµός ζεί ακόµα στη φτώχεια.
 
Βήµα βήµα, οι στόχοι
 
Έχετε δουλέψει ως δηµοσιογράφος για την «Times of India» για 30 χρόνια. Πόσο, αλήθεια, ανταποκρίνεται η ιστορία του κόσµου µας σε σχέση µε αυτά που βλέπουµε καθηµερινά στα βραδινά δελτία ειδήσεων; 
 
Τα µέσα προβάλλουν πολύ αρνητισµό. Ως αποτέλεσµα, πολλοί άνθρωποι έχουν κλείσει τους διακόπτες και δεν γνωρίζουν τι συµβαίνει στον κόσµο. Οι ειδήσεις δεν θα έπρεπε να έχουν να κάνουν µόνο µε τη βία. Αποτελούν έναν άλλο τρόπο να εκπαιδεύουµε την κοινωνία. Θα έπρεπε να δίνουµε έµφαση στα θετικά και στις κοινωνικές διαφορές που υπάρχουν και να προσπαθήσουµε να κάνουµε τους ανθρώπους να τις καταλάβουν. 
Ως δηµοσιογράφος, εστίαζα πολύ σε θετικές δράσεις από ανθρώπους που έκαναν τη διαφορά. Μερικές φορές το πετύχαινα και άλλες φορές οι εκδότες δεν θα δηµοσίευαν τη δουλειά µου. Νοµίζω ότι η έννοια της ελευθερίας του Τύπου είναι ελλατωµατική: οι εκδότες έχουν τις δικές τους προκαταλήψεις και έχουν το νου τους στα έσοδα και στις ανάγκες των διαφηµιστών. 
 
Πώς ενθαρρύνετε τους ανθρώπους να κάνουν ακτιβισµό σε καθηµερινή βάση, χωρίς η δράση τους αυτή να τους εγκλωβίζει; 
 
Οι νέοι άνθρωποι είναι γεµάτοι ενθουσιασµό, θέλουν να αλλάξουν όλον τον κόσµο. Τους λέω συνέχεια: Δεν µπορούµε να αλλάξουµε τον κόσµο, αλλά µπορούµε να αλλάξουµε τους εαυτούς µας, οπότε ας ξεκινήσουµε µε αυτό. Μπορούµε να βοηθήσουµε τους άλλους γύρω µας να αλλάξουν. Έτσι, οι πολλαπλασιαστικές επιπτώσεις θα αυξηθούν και ο κόσµος, τελικά, θα αλλάξει. Ξοδεύουν τόσο πολύ χρόνο προσπαθώντας να αλλάξουν τον κόσµο, που εξαντλούνται και παρατούν τα πάντα. Πρέπει όλοι µας να θέτουµε στόχους τους οποίους µπορούµε να υλοποιήσουµε. 
 
Ο Γκάντι είχε πει ότι η «αληθινή Ινδία» βρίσκεται στα χωριά. Σήµερα, όµως, πάνω από το 50% του πλανήτη ζει στα αστικά κέντρα, και ο ΟΗΕ υπολογίζει ότι µέχρι το 2050 το ποσοστό αυτό θα φτάσει το 66%. Πώς µπορεί να επιτευχθεί η αλλαγή στις αστικές περιοχές;
 
Μπορούµε να κάνουµε κάτι στις πόλεις, δηµιουργώντας µικρότερες γειτονιές και δεσµούς. Όταν ζούµε σε µια µεγάλη πόλη, χανόµαστε τόσο πολύ. Εξαιτίας της νέας τεχνολογίας, έχουµε σταµατήσει να δηµιουργούµε φιλίες µε τους ανθρώπους που ζουν δίπλα µας. Κάνουµε φίλους ανθρώπους που ζουν χιλιάδες µίλια µακριά, µερικούς από τους οποίους γνωρίζουµε µόνο από τη φωτογραφία τους στο Facebook. Επιστρέφουµε σπίτι, βλέπουµε τηλεόραση και πηγαίνουµε στη δουλειά την επόµενη ηµέρα. Οι διασκορπισµένες σχέσεις δεν συµβάλλουν
στη δηµιουργία µιας συνεκτικής κοινωνίας.  
 
Μπορεί η ίδια τεχνολογία που αποµακρύνει τους ανθρώπους να χρησιµοποιηθεί για να τους φέρει πιο κοντά;
 
Μπορεί και έτσι θα έπρεπε να χρησιµοποιείται. Αλλά δεν νοµίζω ότι συµβαίνει. Είµαι στο Facebook τα τελευταία τρία ή τέσσερα χρόνια. Αναρτώ µερικά µηνύµατα µε τις σκέψεις µου, αναζητώντας απαντήσεις από τους υπόλοιπους ανθρώπους. Θα µπορούσαµε να έχουµε έναν εποικοδοµητικό διάλογο, αλλά αυτό που γίνεται είναι ότι απλά πατούν «like» και συνεχίζουν. Έτσι, έχω χίλια «like», αλλά δεν νοµίζω ότι κάποιος έχει διαβάσει αυτό που έχω γράψει. 
 
Εθνικισµός και πατριωτισµός
 
Την ιστορία του κόσµου συχνά την αφηγούµαστε σε σχέση µε θύµατα, ήρωες και θύτες. Μήπως πρέπει να προσαρµόσουµε τον τρόπο αφήγησης ώστε να µπορέσουµε να χτίσουµε ισότιµες σχέσεις;
 
Πάντα βλέπουµε τις σχέσεις και αναρωτιόµαστε τι προσωπικό όφελος θα µπορούσαµε να έχουµε από αυτές. Αν δεν έχουµε όφελος, αναρωτιόµαστε γιατί να µπούµε στον κόπο. Χρειαζόµαστε οι σχέσεις να βασίζονται σε αµοιβαία αισθήµατα σεβασµού, αγάπης και εκτίµησης, έτσι ώστε να µπορέσουµε να νιώσουµε τον πόνο του άλλου και να βοηθήσουµε. Πιστεύουµε ότι κάνουµε τον κόσµο καλύτερο µε το να σκοτώνουµε τους «κακούς». Αυτό που δεν συνειδητοποιούµε είναι ότι ο καθένας από εµάς είναι ικανός να κάνει καλό ή κακό. Αν µας πατήσουν τα λάθος κουµπιά, µπορούµε να γίνουµε εµείς οι κακοί, αλλά αυτό δεν σηµαίνει ότι είµαστε κακοί για πάντα. Φυλακίζουµε τους εγκληµατίες µας, αλλά το έγκληµα συνεχίζει να αυξάνεται, επειδή δεν εξετάζουµε ποτέ το τι ώθησε κάποιον να διαπράξει ένα έγκληµα. Απευθυνόµαστε στο άτοµο, αλλά δεν απευθυνόµαστε στο πρόβληµα. Αυτό είναι λάθος.
 
Πώς µπορούµε να διώξουµε το φόβο για το άγνωστο; 
 
Επιτρέπουµε στον εαυτό µας να ελέγχεται από το φόβο. Έτσι µεγαλώνουµε τα παιδιά µας, και έτσι µας ελέγχει η κυβέρνηση. Μιλούν για τροµοκρατία και κυρήττουν πόλεµο. Φοβόµαστε τους ανθρώπους που έρχονται να καταστρέψουν τον τρόπο ζωής µας. Πρέπει να περάσω από περισσότερους ελέγχους στα αεροδρόµια, γιατί µοιάζω διαφορετικός. Μάθαµε για κάποια µέρη του κόσµου µόνο όταν µας επιτέθηκαν. Πριν από αυτό δεν µας ένοιαζε, ακόµα και όταν εκµεταλλευόµασταν αυτά τα µέρη του κόσµου, όταν αυθαίρετα χωρίζαµε χώρες και µετακινούσαµε πληθυσµούς µε τη βία. Πληρώνουµε το τίµηµα για όλα όσα κάναµε στα χρόνια της αποικιοκρατίας. Δεν έγινε εν µια νυκτί. Είναι το συσσωρευµένο αποτέλεσµα όλης της βίας που ασκήθηκε µε την πάροδο των χρόνων. Αν επιδεικνύαµε κατανόηση και συµπόνια, δεν θα ήταν εναντίον µας όλοι αυτοί που σήµερα είναι εναντίον µας. 
Ένα από τα πράγµατα που είπε ο παππούς µου ήταν ότι ο εθνικισµός και ο πατριωτισµός είναι τα πιο αρνητικά πράγµατα που έχουν συµβεί στην ανθρωπότητα. Πιστεύουµε τώ-ρα ότι, αν είµαστε πατριώτες, δεν χρειάζεται να νοιαζόµαστε για οτιδήποτε άλλο. Αλλά αν ο υπόλοιπος κόσµος έχει πάρει τον κατήφορο, όσο πιστοί και να είµαστε στην πατρίδα µας, θα κατρακυλήσουµε και εµείς. Πρέπει να καταλάβουµε ότι η ασφάλεια και η σταθερότητα ενός έθνους εξαρτάται από την ασφάλεια και τη σταθερότητα ολόκληρου του κόσµου.
 
Οι αναφορές στη διδασκαλία του Γκάντι είναι συνεχείς, αν και ο ίδιος δεν ήθελε τα γραπτά του να αποτελέσουν µια δογµατική θεωρία. Έχετε αισθανθεί ποτέ την ανάγκη να προσαρµόσετε τη διδασκαλία του;
 
Οποιαδήποτε φιλοσοφία πρέπει να εξελίσσεται. Αυτά που είπε ο παππούς µου πριν από εκατό χρόνια δεν ισχύουν απόλυτα σήµερα. Στους φιλοσόφους δεν αρέσει αυτό, αλλά πιστεύω ότι τη στιγµή που καταγράφεις µια φιλοσοφική θεωρία σε ένα βιβλίο, παύει να είναι φιλοσοφία και γίνεται δόγµα. Όλοι θα ανατρέξουν σε εκείνο το βιβλίο, θα αναρωτηθούν «τι είπε ο Γκάντι;» και θα το εφαρµόσουν κατά γράµµα. Το ίδιο ισχύει και µε τη θρησκεία που αποτυπώθηκε σε βιβλία και ιερά κείµενα πριν από χιλιάδες χρόνια. Πρέπει να έχουµε την ικανότητα να καταλάβουµε το βαθύτερο νόηµα µιας θεωρίας και να το εφαρµόσουµε στις σηµερινές συνθήκες.
 
Σας ενοχλεί όταν βλέπετε ανθρώπους να παρερµηνεύουν τα διδάγµατα του Γκάντι ή να µην τα εφαρµόζουν στην καθηµερινή τους ζωή;
 
Δεν µε ενοχλεί, επειδή δεν έχω µεγάλες προσδοκίες. Θεωρώ τον εαυτό µου έναν αγρότη της ειρήνης. Ένας αγρότης πηγαίνει στο χωράφι για να φυτέψει σπόρους και ελπίζει να έχει µια καλή σοδειά. Εγώ πηγαίνω όπου µπορώ για να φυτέψω σπόρους ειρήνης. Αν είχα την προσδοκία ότι µπορώ να αλλάξω µερικές χιλιάδες ανθρώπους που έρχονται να µε ακούσουν, θα απογοητευόµουν. Δεν καταλαβαίνουν όλοι το νόηµα όσων λέω.
 
Μερικά από τα προβλήµατα που αντιµετωπίζουµε στον πλανήτη µας σήµερα, όπως η κλιµατική αλλαγή, είναι τόσο µεγάλα, που απαιτούν αλλαγές τεράστιας κλίµακας. Πώς µπορεί να συνυπάρξει η δική σας προσέγγιση για αλλαγές µικρής κλίµακας µε τις τεράστιες ανάγκες του πλανήτη;
 
Θεωρώ ότι όλες οι σηµερινές προκλήσεις αποτελούν πηγές έµπνευσης. Απαιτείται να κάνω περισσότερα, ακριβώς επειδή τα προβλήµατα είναι επείγοντα. Θα ήταν εύκολο να πούµε ότι δεν γίνεται τίποτα και να τα παρατήσουµε. Τα παιδιά µου συνέχεια παραπονιούνται ότι είµαι πλέον 81 χρόνων και παραµένω ενεργός. Όµως, όσο είµαι καλά στην υγεία µου, θέλω να συνεχίσω να αγωνίζοµαι.
 
Έχετε την ευθύνη των Περιηγήσεων στην Κληρονοµιά του Γκάντι στην Ινδία και τη Νότια Αφρική. Πόσο ισχυρές είναι αυτές οι περιηγήσεις για την ενίσχυση της κατανόησης; Πόσο χρήσιµο είναι να βλέπουµε από κοντά τις θετικές κοινωνικές αλλαγές εν εξελίξει; 
 
Σκέφτηκα ότι θα ήταν καλή ιδέα να δείξουµε πώς πολλά µεµονωµένα άτοµα ή µικρές οµάδες ανθρώπων βοηθούν άλλους να ξεπεράσουν τα προβλήµατά τους. Ας δούµε το «Ξυπόλητο Κολέγιο», όπου εκπαιδεύονται ντόπιοι που δεν έχουν επίσηµη µόρφωση. Μια γυναίκα που δεν ήξερε γραφή και ανάγνωση εκπαιδεύτηκε στην οδοντιατρική και σήµερα διευθύνει µια κλινική ως πιστοποιηµένη οδοντίατρος. Βλέπω όλα αυτά τα έργα και αισθάνοµαι αισιόδοξος ότι η αλλαγή θα επέλθει.  
 
*INSP News Service, www.street-papers.org.
Απόδοση στην ελληνική γλώσσα: Κωνσταντίνα Αλεφάντη.