01/11/2014
Το δικαίωµα στη φυσική ανάγκη
του Σπύρου Ζωνάκη
Σε δεκάδες χώρες, εφαρµόζονται καινοτόµες πολιτικές για την καλύτερη πρόσβαση των πολιτών σε δηµόσιες τουαλέτες. Η Ελλάδα δεν είναι µία από αυτές.
Yπάρχει Παγκόσµια Ηµέρα Δηµόσιας Τουαλέτας; Κι όµως, όσο και αν η ερώτηση ακούγεται παράξενη, η απάντηση είναι καταφατική. Είναι η 19η Νοεµβρίου και ορίστηκε το 2001από την Παγκόσµια Οργάνωση Τουαλέτας, ενώ από πέρυσι εορτάζεται και από τα Ηνωµένα Έθνη. Ο λόγος; Να κατανοήσει ο κόσµος ένα σηµαντικό πρόβληµα: Πως 2,5 δισεκατοµµύρια άνθρωποι στερούνται πρόσβασης σε τουαλέτες και βασικές αποχετευτικές δοµές.
Την ίδια ώρα, σε όλο τον κόσµο, η διασφάλιση του δικαιώµατος στη φυσική ανάγκη και η λειτουργία δηµόσιων τουαλετών βρίσκεται στο επίκεντρο των δηµόσιων πολιτικών των τοπικών αρχών, τόσο ως θεµελιώδες ανθρώπινο και κοινωνικό δικαίωµα όσο και ως ύψιστο ζήτηµα δηµόσιας υγείας.
Αλήθεια, πόσοι γνωρίζουµε ποια είναι η πολιτική των αρχών της χώρας µας για τις δηµόσιες τουαλέτες; Και αν ναι, πότε ήταν η τελευταία φορά που επισκεφθήκαµε µια από αυτές, χωρίς να προσποιούµαστε τον πελάτη σε ένα κατάστηµα γρήγορου φαγητού ή ζητώντας από κάποιον που βγαίνει από αυτό την απόδειξή του µε τον κωδικό πρόσβασης στην τουαλέτα;
«Χαρούµενη τουαλέτα»!
Αναµφίβολα, αν µια χώρα δικαιούται να υπερηφανεύται ότι έχει την πιο προωθηµένη παγκοσµίως κρατική πολιτική για την εξασφάλιση του δικαιώµατος στην τουαλέτα αυτή είναι η Σιγκαπούρη. Οι δηµόσιες τουαλέτες στην ασιατική πόλη-κράτος των 5,4 εκατοµµυρίων κατοίκων φθάνουν τον εντυπωσιακό αριθµό των 30.000. Κι αυτό καθώς η Εθνική Υπηρεσία Περιβάλλοντος της χώρας υποχρεώνει όλους τους χώρους συγκέντρωσης κοινού (π.χ. εµπορικά καταστήµατα, καφέ-εστιατόρια, θέατρα, πάρκα, σταθµούς λεωφορείων και µετρό) να διαθέτουν ελεύθερα την τουαλέτα τους στους πολίτες. Μάλιστα, ο νέος Κώδικας Περιβαλλοντικής Υγείας, που θεσπίστηκε πέρυσι, προβλέπει τη ριζική µεταρρύθµιση του σχεδιασµού και των ανέσεών τους. Η αναλογία των γυναικείων προς τις ανδρικές τουαλέτες καθιερώνεται σε 5:3, ενώ όλες οφείλουν να παρέχουν βρεφικές αλλαξιέρες, παιδικούς νιπτήρες και µπάρες στήριξης ηλικιωµένων και ατόµων µε αναπηρία. Μάλιστα, οι αρχές, από το 2003, έχουν υιοθετήσει και ένα ετήσιο πρόγραµµα βαθµολόγησης και ελέγχου των κριτηρίων λειτουργίας τους, το περίφηµο «Happy Toilet».
Στα χνάρια της Σιγκαπούρης θα βαδίσει, όµως, και µια άλλη ασιατική χώρα: η Νότια Κορέα, που το 1999 θα ξεκινήσει τη λεγόµενη «επανάσταση της τουαλέτας». Κυβέρνηση και κοινωνικά κινήµατα θα συνεργαστούν για τη βελτίωση της ποιότητας των χιλιάδων δηµόσιων τουαλετών της χώρας. Μόνο στη Σεούλ, θα ανακαινιστούν το 70% των 4.800 ελεύθερων δηµόσιων τουαλετών της (που παρέχουν από θέρµανση µέχρι κλασική µουσική, ενώ στην έξοδο καθεµιάς υπάρχουν και τα στοιχεία επικοινωνίας του προσωπικού της συντηρητή). Μάλιστα, η Νότια Κορέα, το 2004, θα γίνει η πρώτη χώρα στον κόσµο που θα ψηφίσει ειδικό νόµο για τη λειτουργία των δηµόσιων τουαλετών.
Όσον αφορά στην Ευρώπη, το Παρίσι είναι αυτό που κατέχει τα πρωτεία αναφορικά µε την παροχή δηµόσιων τουαλετών. Ακολουθώντας το παράδειγµα της Νάντης, του Στρασβούργου και της Λιόν και υπό την πίεση οργανώσεων για τα δικαιώµατα των αστέγων, οι δηµοτικές αρχές της γαλλικής πρωτεύουσας θα καθιερώσουν, το 2006, τον δωρεάν χαρακτήρα των δηµόσιων τουαλετών, αντικαθιστώντας, από το 2009, και τις 400 παραδοσιακές τουαλέτες της πόλης µε 420 αυτόµατες. Οι sanisettes –όπως ονοµάζονται– είναι προσβάσιµες για άτοµα µε αναπηρικό καροτσάκι και προσφέρουν ηχητικές πληροφορίες, όπως και στο σύστηµα Μπράιγ. Είναι, µάλιστα, τέτοια η επιτυχία τους, που προσελκύουν κάθε χρόνο 13,1 εκατοµµύρια επισκέπτες (από 2,5 εκατοµµύρια το 2005), καθιστώντας τες πιο δηµοφιλή προορισµό ακόµα και από το Μουσείο του Λούβρου ή τον Πύργο του Άιφελ.
Συνεργασία µε καταστήµατα
Πώς θα σας φαινόταν, επίσης, ένα σχέδιο για την εγκατάσταση δωρεάν δηµόσιων τουαλετών κάθε 400 µέτρα στο κέντρο µιας πόλης; Ουτοπικό; Κάθε άλλο! Ένα τέτοιο φιλόδοξο πρόγραµµα ψήφισε πριν από λίγους µήνες το δηµοτικό συµβούλιο του Σίδνεϊ για την επέκταση του δικτύου των 117 δηµόσιων τουαλετών της πόλης. Το κόστος του αγγίζει τα 8,3 εκατ. αυστραλιανά δολάρια (5,72 εκατ. ευρώ), ενώ βασικός πυλώνας αυτής της στρατηγικής είναι η άσκηση πίεσης σε τοπικά εµπορικά µαγαζιά και επιχειρήσεις να επιτρέψουν την ελεύθερη χρήση των τουαλετών τους από τους περαστικούς. Ως αντάλλαγµα, µάλιστα, θα χρηµατοδοτηθούν µε 200.000 αυστραλιανά δολάρια (137.860 ευρώ), ώστε να καλυφθούν τα έξοδα καθαρισµού και συντήρησής τους.
Πρωτοπόρος πόλη αυτής της ιδέας, της επιχορήγησης δηλαδή καταστηµάτων και επιχειρήσεων ώστε να διαθέτουν δωρεάν τις τουαλέτες τους στο κοινό, που θα ονοµαστεί «Νette Toilette» («Καθαρές Τουαλέτες») είναι το Άαλεν της Γερµανίας, που θα το υιοθετήσει το 2000. Η δηµοτική επιδότηση εξαρτάται από τον εξοπλισµό των τουαλετών (π.χ. βρεφικές αλλαξιέρες, πρόσβαση σε άτοµα µε αναπηρία) και κυµαίνεται µεταξύ 40 και 100 ευρώ το µήνα. Το εγχείρηµα θα είναι τόσο επιτυχηµένο, που η γερµανική πό-λη θα κλείσει όλες τις δηµόσιες τουαλέτες της, ενώ αυτό θα επεκταθεί σε πάνω από 130 πόλεις της Γερµανίας και της Ελβετίας. Μάλιστα, όσα καταστήµατα συµµετέχουν στο πρόγραµµα έχουν το σχετικό αυτοκόλλητο («NetteToilette») στην πόρτα τους.
Ένα αντίστοιχο µοντέλο, το Community Toilet Scheme, θέτουν σε εφαρµογή τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότερες βρετανικές πόλεις, απαντώντας στη δραστική µείωση του αριθµού των δηµόσιων τουαλετών της χώρας κατά 40%, λόγω οικονοµικής δυσπραγίας, αλλά και στα αυξανόµενα κινήµατα πολιτών για το ελεύθερο δικαίωµα στην «ανακούφιση». Το σχέδιο θα ξεκινήσει από το Δήµο του Ρίτσµοντ στο Λονδίνο το 2005, όπου και θα αποδειχθεί άκρως επιτυχηµένο: Περίπου 100 επιχειρήσεις θα συµµετάσχουν σε αυτό –χρηµατοδοτούµενες η καθεµιά µε 600 λίρες ετησίως–, ενώ το 33% των τουαλετών είναι προσβάσιµες σε άτοµα µε αναπηρία και το 25% διαθέτουν αλλαξιέρες µωρών. Πλέον, 13 δήµοι του ευρύτερου Λονδίνου έχουν υιοθετήσει την πρωτοβουλία –συµπεριλαµβανοµένου του Δήµου του Λονδίνου–, στην οποία λαµβάνουν µέρος 358 επιχειρήσεις, οι οποίες αναγράφουν το σύµβολο «Community Toilet Scheme» στα παράθυρά τους.
Από την πλευρά της, το 2009, η ουαλική κυβέρνηση θα κάνει ένα βήµα παραπέρα, χρηµατοδοτώντας τις δηµοτικές αρχές (µε ένα ποσό περίπου 17.500 λιρών την καθεµιά) ώστε να επιδοτούν µε 500 λίρες το χρόνο τις τοπικές επιχειρήσεις. Συνολικά, 217 από αυτές δήλωσαν συµµετοχή σε όλη τη χώρα, ενώ ένα πρόσφατο νοµοσχέδιο της ουαλικής κυβέρνησης υποχρεώνει τις τοπικές αρχές να διασφαλίσουν ικανοποιητικό αριθµό δηµόσιων τουαλετών για τους κατοίκους τους, δύο χρόνια µετά την έκθεση του ουαλικού κοινοβουλίου, το 2012, για τις αρνητικές επιπτώσεις της ανεπάρκειάς τους στη δηµόσια υγεία.
Πρόσβαση µε ειδικές κάρτες
«Κάντε τις τουαλέτες προτεραιότητα της δηµόσιας υγείας» είναι και το σύνθηµα της γαλλικής οργάνωσης «François Aupetit», που εκπροσωπεί πάνω από 200.000 Γάλλους που πάσχουν από χρόνιες φλεγµονώδεις ασθένειες του εντέρου, όπως η νόσος του Crohn, και χρειάζονται να καταφύγουν στην τουαλέτα πάνω από 10 φορές τη µέρα. Η οργάνωση έχει προχωρήσει στην έκδοση της κάρτας «Urgence toilettes» («Κατεπείγουσα ανάγκη τουαλέτας»), που δίνει το δικαίωµα στους ασθενείς να έχουν ελεύθερη πρόσβαση σε τουαλέτες συµβεβληµένων επιχειρήσεων σε όλη τη Γαλλία.
Η πολιτεία του Ιλινόις, µάλιστα, µε το νόµο Restroom Access Act του 2005 θα απαιτήσει από καταστήµατα και επιχειρήσεις να επιτρέπουν την ελεύθερη πρόσβαση των ατόµων που υποφέρουν από χρόνιες εντερικές ασθένειες και των εγκύων στις τουαλέτες των εργαζοµένων. Το παράδειγµα αυτό θα ακολουθήσουν και άλλες δώδεκα αµερικανικές πολιτείες (Μινεσότα, Τέξας, Κεντάκι, Τενεσί, Κολοράντο, Οχάιο, Μίσιγκαν, Ουάσινγκτον, Όρεγκον, Ουισκόνσιν, Κονέκτικατ και Μασαχουσέτη).
Παράλληλα, σε όλο και περισότερες χώρες, έχουν προβλεφθεί ξεχωριστές δηµόσιες τουαλέτες ειδικά προσαρµοσµένες για άτοµα µε ειδικές ανάγκες. Στην Αγγλία, µάλιστα, για να αναποφευχθεί ο βανδαλισµός και η χρήση τους από µη αναπήρους βρέθηκε µια πρωτότυπη λύση: να κλειδώνονται και το κλειδί να βρίσκεται στην κατοχή της Βασιλικής Οργάνωσης για την Αναπηρία και την Αποκατάσταση (RADAR) και όσων τοπικών αρχών λαµβάνουν µέρος στην ιδέα, µε το κόστος αγοράς του να αγγίζει τις 5 λίρες ετησίως. Η πρώτη «τουαλέτα Radar» θα ανοίξει στην Αγγλία το 1981. Από τότε, πάνω από 400 δηµοτικές αρχές και χιλιάδες επιχειρήσεις έχουν συµµετάσχει στο εγχείρηµα, µε αποτέλεσµα σήµερα αυτές οι τουαλέτες να πλησιάζουν στην Αγγλία τις 9.000! Η Γερµανία θα αναπτύξει από το 1986 αντίστοιχες τουαλέτες (µηχανισµός «Eurokey»), που θα επεκταθούν επίσης σε Ελβετία, Αυστρία και Τσεχία. Πέρα, ωστόσο, από την παροχή δηµόσιων τουαλετών, ένα άλλο επίσης σηµαντικό ζήτηµα είναι και αυτό της ύπαρξης συστηµάτων εντοπισµού τους.
Το Εθνικό Πρόγραµµα Εγκράτειας της αυστραλιανής κυβέρνησης θα σχεδιάσει το 2001 έναν Εθνικό Χάρτη Τουαλετών, όπου παρέχονται πληροφορίες µέσω διαδικτύου για το σύνολο των 16.000 δηµόσιων τουαλετών της χώρας (συµπεριλαµβανόµενων του εξοπλισµού τους, ωραρίων λειτουργίας και προσβασιµότητας από αναπήρους). Επιπλέον, η γαλλική εταιρεία Be Tomorrow, που ειδικεύεται στις διαδικτυακές εφαρµογές, έχει δηµιουργήσει µια δωρεάν υπηρεσία για Smartphone που ονοµάζεται «Πού είναι οι τουαλέτες;».
Αυτή η πρώτη παγκόσµια βάση για τις δηµόσιες τουαλέτες εντοπίζει, χάρη σε GPS, τους πλησιέστερους χώρους «ανακούφισης» σε Γαλλία, Γερµανία, Ισπανία, Καναδά και ΗΠΑ. Η βάση δεδοµένων της εφαρµογής υπερβαίνει τις 60.000 τουαλέτες, ενώ οι χρήστες της έχουν τη δυνατότητα να προσθέσουν µη καταγεγραµµένες τουαλέτες.
Ποια είναι, όµως, η θέση των δηµόσιων τουαλετών στην ελληνική πρωτεύουσα;
Η κατάσταση στην Αθήνα
«Οι πρώτες δηµοτικές τουαλέτες θα κατασκευαστούν στην Αθήνα µετά τη Μικρασιατική Καταστροφή. Τη δεκαετία του ’50 έφθαναν τις 73 και ήταν, συνήθως, υπόγειες. Μετά τη Μεταπολίτευση, ωστόσο, λόγω µη επενδύσεων για τον εκσυγχρονισµό τους, σταδιακά θα καταργηθούν και θα µετατραπούν, κυρίως, σε αποθήκες», σηµειώνει ο Ανδρέας Βαρελάς, αντιδήµαρχος Καθαριότητας και Ανακύκλωσης του Δήµου Αθηναίων.
«Αυτή τη στιγµή, λειτουργούν στην πόλη 12 ελεύθερες χτιστές τουαλέτες, σε σύνολο 18, ορισµένες και σε 24ωρη βάση. Παράλληλα, το 2004, είχαν τοποθετηθεί και 34 δωρεάν αυτοπλενόµενες τουαλέτες. Από αυτές, όµως, λειτουργούν µόνο οι 13, καθώς το κόστος συντήρησής τους είναι υπερβολικό –το κόστος αγοράς καθεµιάς φθάνει τα 27.000 ευρώ–, ενώ πολλές είναι ανενεργές, λόγω της λανθασµένης εγκατάστασής τους σε σηµεία που δεν είναι αιχµής. Ο δήµος σχεδιάζει την επισκευή και ανακαίνιση όλων των τουαλετών –προσπαθούµε να ενταχθεί στο νέο ΕΣΠΑ 2015-2020–, όπως και να εγκαταστήσει κινητά συγκροτήµατα χηµικών τουαλετών», συνεχίζει.
«Δυστυχώς, δύσκολα πλέον τα καταστήµατα επιτρέπουν την πρόσβαση στις τουαλέτες τους στους µη πελάτες, λόγω και της ύπαρξης φοβικών ανακλαστικών για τους τοξικοεξαρτηµένους. Αυτό είναι λάθος. Θα πρέπει να υπάρξει καλύτερη συνεργασία µε το δήµο, ώστε να ανοίγουν τις τουαλέτες τους και στους περαστικούς. Επιπλέον, η έλλειψη ανοιχτών τουαλετών στους σταθµούς του µετρό επιβάλλει να ξεκινήσει µια συζήτηση και µε την Αττικό Μετρό, ώστε να βρεθεί µια λύση. Η πόλη έχει µεγάλη ανάγκη από δηµόσιες τουαλέτες», καταλήγει.
ΑΡΘΡΑ ΤΕΥΧΟΥΣ
- Out & About
- Περιεχόμενα τεύχους #20
- Αδιακρίτως ωφέλιµο
- Έκδοση (και) αναλογική
- Η «σχεδία» του χιούµορ
- «Να κοιταζόµαστε στα µάτια»
- Όταν η Wikileaks συνάντησε τη Google*
- Μια σκληρή ιστορία που δεν έµεινε ανείπωτη
- «Δεν είναι ακτιβισµός, είναι εσωτερική ανάγκη»
- Aυτοσχέδια. Tου Μιχάλη Κουντούρη
- Λόγια της πλώρης του Χρήστου Αλεφάντη
- Εστιάζω του Κωστή Μπακόπουλου
- Επικοινωνία. Οι αναγνώστες µας
- Γελοιογραφία του Βαγγέλη Χερουβείµ
- Γελοιογραφία του Τάσου Αναστασίου
- Συναντήσεις
- Επείγοντα περιστατικά
- Γελοιογραφία του Πέτρου Ζερβού
- Αβαδίζω των Solοup & Νίκου Πλατή
- Αστικοί µύθοι
- Φθηνός σκούφος
- Πατριδογευσία
- Street News
- Το δικαίωµα στη φυσική ανάγκη
- Το διάβασµα ως «τιµωρία»
Newsletter