Shedia

EN GR

01/12/2014

Η «σχεδία» στο σανίδι

Με χιούµορ και πολλά πακέτα Marlboro, θα σµίξουµε αρχές Δεκεµβρίου για ένα ταξίδι σε κόσµους που µας δίνουν ελπίδα και δύναµη.
 
Συνέντευξη των Νίκου Γκεσούλη και Ναταλίας Στυλιανού
στην Ελεωνόρα Ορφανίδου
 
Τη Δευτέρα 8 Δεκεµβρίου, οι ηθοποιοί του θεάτρου Προσκήνιο και οι φίλοι της «σχεδίας» θα συναντηθούµε σε ένα κοινό ταξίδι αλληλεγγύης. Αυτοί, στη σκηνή, θα ερµηνεύσουν το έργο του ρουµάνου συγγραφέα Ματέι Βισνιέκ (Matei Visniek) )«Η λέξη πρόοδος στο στόµα της µητέρας µου ηχούσε πολύ φάλτσα», κι εµείς, στην πλατεία, θα απολαύσουµε  µια ωραία  παράσταση που µιλάει για τους πολέµους, τους εθνικισµούς και τις ντόπιες µαφίες των Βαλκανίων, για τη µετανάστευση, την εκµετάλλευση και τη δολιότητα, «µε χιούµορ και πολλά πακέτα Μάρλµπορο».
 
Για τον χαοτικό µας κόσµο και τη συνάντησή του µε τον γκροτέσκο σουρρεαλιστικό κόσµο του Βισνιέκ µιλούν στη «σχεδία» ο σκηνοθέτης της  παράστασης Νίκος Γκεσούλης και η ηθοποιός Ναταλία Στυλιανού. 
 
ΝΙΚΟΣ ΓΚΕΣΟΥΛΗΣ
 
Ξεκινώντας από τον τίτλο του έργου, τι είναι η Πρόοδος που προβοκάρει ο Βισνιέκ; Εκείνη η απατηλή αίσθηση του ανθρώπου ότι η συνεχής πορεία προς τα εµπρός φέρνει το ωραίο µέλλον;
Όλοι οι τίτλοι των έργων του Βισνιέκ είναι «ποιητικά παράξενοι». Άλλοτε λειτουργούν ως πόρτες για να µπεις στον κόσµο του και άλλοτε είναι παγίδες. 
Η «πρόοδος», λοιπόν, έτσι όπως χρησιµοποιείται από τους «µεγάλους της γης», όπως θα έλεγε και ο Μπρεχτ, κάθε άλλο παρά ευοίωνο µέλλον προδιαγράφει. Μπορεί ο δορυφόρος της NASA να έκανε τον κύκλο του Άρη πρόσφατα, αλλά επίσης πρόσφατα ένα 17 µηνών κοριτσάκι από τη Συρία βρέθηκε ορφανό να κάνει τον «κύκλο» της Κρήτης µέσα σε µια σαµπρέλα! Μόνο µέσα απ’ τη δύναµη των λαών πιστεύω ότι οι λέξεις θα βρουν ξανά το πραγµατικό τους νόηµα.
 
Οι ήρωες, Βαλκάνιοι που ζουν την επόµενη µέρα ενός πολέµου, έχουν µέλλον; Τι κρύβεται πίσω από την προφανή ιστορία, της αναζήτησης ενός άταφου νεκρού από τους γονείς του;
Είναι στη µοίρα του ανθρώπου να χτίζει το µέλλον του πάνω σε στάχτες. Αυτό συµβαίνει ανά τους αιώνες. Είναι µοιραίο σφάλµα, όµως, για τον άνθρωπο η απουσία της ιστορικής µνήµης. 
Αν µπορούσαµε να  αφουγκραστούµε τη «σιωπή» των νεκρών κάθε είδους πολέµου, ίσως να µην ξανακάναµε τα ίδια λάθη. Ίσως να µην εµπιστευτούµε ξανά τις τύχες µας σε εθνοπατέρες που, µε πρόσχηµα το «καλό» της πατρίδας, εξαθλιώνουν λαούς.
 
Ο άταφος νεκρός είναι ένα αρχετυπικό δεδοµένο των αρχαίων ελληνικών τραγωδιών. Θεωρείτε ότι από εκεί εµπνεύστηκε ο Βισνιέκ, ένας Βαλκάνιος (Ρουµάνος) της διασποράς;
Ο ίδιος αναφέρει σε µια υποσηµείωσή του «...σαν χορός από αρχαία τραγωδία». Βεβαίως και είναι επηρεασµένος από τους µεγάλους έλληνες τραγικούς. 
Κάθε συγγραφέας που σέβεται τον εαυτό του ακουµπάει στο αρχαίο ελληνικό πνεύµα. Η δωρικότητα των χαρακτήρων, η µεστότητα του λόγου, το µέτρο και το ήθος του έργου του Βισνιέκ είναι στοιχεία που παραπέµπουν στους τραγικούς µας ποιητές.
 
Παράλληλα µε τον πόλεµο, ο συγγραφέας µιλά για το χωρίς όρια κέρδος, για τη σεξουαλική εκµετάλλευση των γυναικών, για τα τεράστια µεταναστευτικά ρεύµατα, για το τέλος της δηµοκρατίας... Είναι ένα θεατρικό έργο για τις δυσκολίες του δυτικού ανθρώπου;
Ο καπιταλισµός µοναδικό στόχο εχει να ευηµερούν οι τράπεζες και οι καταθετικοί λογαριασµοί απρόσωπων τραστ. Μεγάλη του η ικανότητα να αλλάζει προσωπεία. Στην εποχή µας, λέγεται «νεοφιλελευθερισµός» και ο στόχος του είναι φανερός: το κέρδος. Αυτός δηµιούργησε στρατιές άνεργων, άστεγων, µεταναστών, εξαθλιωµένων ανθρώπων. Αυτός γέµισε τη Μεσόγειο πνιγµένους. Αυτός εκανε τη Λαµπεντούζα να µη λάµπει πια. Τι δηµοκρατία είναι αυτή που ευαγγελίζεται ο δυτικός κόσµος όταν προκαλεί τόσα δεινά;
 
Πώς προσεγγίζει το έργο τους βαλκανικούς εθνικισµούς και τον ιδιότυπο καπιταλισµό που διαχειρίζονται τοπικές µαφίες;
Με απίστευτο χιούµορ και πολλά πακέτα Marlboro!
 
Πώς όλο αυτό µετατρέπεται σε γκροτέσκο και σουρεάλ σύµπαν;
Η ακραία συναισθηµατική φόρτιση του ανθρώπου τον οδηγεί σε σουρρεαλιστική έκφραση. Ο σουρρεαλισµός λειτουργεί ως βαλβίδα ασφαλείας. Αυτό δεν συµβαίνει και στο δηµοτικό µας τραγούδι;
 
Τι λέει σ΄ έναν σύγχρονο θεατή στην Αθήνα της κρίσης ο πολύχρωµος κόσµος που αναδύθηκε σε µια γωνιά των Βαλκανίων µετά το τέλος µιας εµφύλιας σύρραξης;
Η κρίση που βιώνουµε δεν είναι ξεκοµµένη από το Βαλκανικό Ζήτηµα. Οι φλόγες όχι µόνο δεν έσβησαν, αλλά αρχίζουν να φουντώνουν ξανά. 
Ο εθνικισµός είναι ιός χειρότερος από τον Έµπολα και µεταδίδεται ύπουλα και ταχύτατα. Ας έχουµε στο νου µας τούτο:  Τα όµορφα χωριά όµορφα καίγονται. 
 
 
ΝΑΤΑΛΙΑ ΣΤΥΛΙΑΝΟΥ
 
Υποδύεστε τη Μίρκα, µια ηµίτρελη γριά. Είναι το θεατρικό alter ego του συγγραφέα; 
Ο Ματέι Βισνιέκ βρίσκεται µέσα σε όλα τα πρόσωπα του έργου του, µιλώντας κάθε φορά µε διαφορετική φωνή και από διαφορετική πλευρά. Στην τρελή γριά εκφράζει την ελευθερία της σκέψης και του λόγου ενός ανθρώπου που ζει υπερβατικά, µε στόχο µόνο την επιβίωση, απαλλαγµένη από τους κανόνες και τα κοινωνικά πρέπει. Έχει περιθωριοποιήσει η ίδια τον εαυτό της, και αυτό της δίνει το δικαίωµα να «µιλάει» τις µεγαλύτερες αλήθειες χωρίς να υπολογίζει τις συνέπειες του λόγου ή των πράξεών της. Όπως ο συγγραφέας εχει υπάρξει ανταποκριτής πόλεµου,  η Μίρκα υπάρχει στο έργο ως ανταποκριτής της ζωής µετά τον πόλεµο. Είναι το µάτι που τα βλέπει όλα και δεν φοβάται να µιλήσει για αυτά που βλέπει. Ένας τρόπος για να µπορέσεις να ζήσεις µέσα σε µια κοινωνία φόβου είναι να αποφασίσεις να τρελαθείς...
 
Τι ακριβώς κάνει η ηρωίδα σας  στο έργο; Είναι η φωνή που ζητά να αφεθούν οι νεκροί του πολέµου στην ησυχία τους. Αλλά κρύβει ένα άλλο πρόσωπο, έτσι δεν είναι;
Η τρελή γριά ζει σε µια µετά-µάνα εποχή. «Και εγώ είχα έναν γιο που σκοτώθηκε», λέει η ίδια, «αλλά δεν έχει νόηµα να ψάχνω τώρα να βρω τα κόκαλά του».  Σε έναν πόλεµο, αυτοί που σκοτώνονται δεν είναι ποτέ οι υπεύθυνοι που τον ξεκινάνε. Οι νεκροί είναι πάντα νεκροί, ανεξαρτήτως χρώµατος, φυλής και εθνικότητας. Είναι ήρωες που έπεσαν για την πατρίδα τους.
Η γη σε όλα τα µέρη του κόσµου κρύβει µέσα της εκατοµµύρια νεκρούς ήρωες, και όλους αυτούς και άλλους αναρίθµητους πρέπει να τους σεβόµαστε. «Όλη η γη ένα µνήµα είναι».
 
Θεωρείτε ότι ένα έργο για τον πόλεµο της Γιουγκοσλαβίας ταιριάζει στην Αθήνα της κρίσης; (Κι εδώ ως προς τις συνέπειες µοιάζει σαν να βγήκαµε από πόλεµο...).
Θεωρώ ότι αυτό που ζούµε σήµερα είναι πόλεµος. Δεν ξέρω πότε και πώς θα βγούµε, αλλά νοµίζω ότι ακόµα δεν έχουµε δει τίποτα. Δεν θέλω να είµαι απαισιόδοξη, αλλά δυστυχώς πιστεύω ότι θα έρθουν ακόµα πιο δύσκολες µέρες. Μακάρι να κάνω λάθος....
 
Αυτός ο δόλιος µικρόκοσµος του έργου υπάρχει γύρω µας; 
Απόλυτα! Οι µετανάστες που δεν έχουν πού να µείνουν, οι άστεγοι, οι νεαρές κοπέλες που καταλήγουν στην πορνεία, τα διαλυµένα σπίτια, οι κοµπιναδόροι που εκµεταλλεύονται τον ανθρώπινο πόνο και τη δυστυχία για να βγάλουν κέρδος. Όλα αυτά συµβαίνουν καθηµερινά γύρω µας.
 
Πώς νιώθετε που µια από τις παραστάσεις σας θα αφιερωθεί στους ανθρώπους της «σχεδίας»; 
«Για µένα, η αποστολή του συγγραφέα δεν είναι η καταγγελία. Πρέπει να βρούµε µια γλώσσα που να ωθεί την καταγγελία στο στοχασµό. Να παραµένει ένα ερώτηµα που να δουλεύει µέσα στο κεφάλι των ανθρώπων», λέει ο Βισνιέκ. Κι έχοντας ο ίδιος βρεθεί στη δυσµενή θέση, παρότι βραβευµένος ποιητής και συνάµα λογοκριµένος θεατρικός συγγραφέας στη Ρουµανία, να ζητήσει πολιτικό άσυλο στη Γαλλία, όπου πλέον ζει και εργάζεται, γνωρίζει από πρώτο χέρι τι σηµαίνει κίνδυνος, ανέχεια, δυστυχία. Για αυτά, άλλωστε, γράφει: για να συγκινήσει και να κινητοποιήσει όλους εµάς να δράσουµε, επιτέλους, για όσους υφίστανται πρώτοι τις συνέπειες της κρίσης.  
 
Θέλω, κλείνοντας, να µου ορίσετε την αλληλεγγύη και να µου πείτε αν πιστεύετε ότι µπορεί να ανατρέψει ή να αµβλύνει τη δυστυχία. 
Αλληλεγγύη για µένα σηµαίνει «µαζί». Θέλω να πιστεύω ότι µπορεί να ανατρέψει τη δυστυχία, αρκεί να µη γίνει και αυτή τροχοπέδη στα χέρια κάποιων επιτήδειων, χρησιµοποιώντας έτσι  τον όρο για προσωπικό τους όφελος.
Τα υπόλοιπα επί σκηνής. Τα έσοδα της βραδιάς θα διατεθούν για τους σκοπούς της «σχεδίας», που πιστεύει απολύτως στη δυνατότητα της αλληλεγγύης να ανατρέψει τη δυστυχία.     
 
                                               
 
Τα στοιχεία της παράστασης
 
«Η λέξη πρόοδος στο στόµα της µητέρας µου ηχούσε πολύ φάλτσα»
Συγγραφέας: Ματέι Βισνιέκ. Μετάφραση: Έρση Βασιλικιώτη. Σκηνοθεσία: Νίκος Γκεσούλης. Μουσική: Dasho Kurti. Παίζουν: Γ. Μελισάρης, Μ. Χήναρη, Θ. Προκοπίου, Ν. Στυλιανού. 
Το θέατρο Προσκήνιο είναι στην οδό Καπνοκοπτηρίου 8 & Στουρνάρη, Πολυτεχνείο, Εξάρχεια. Η παράσταση ξεκινάει στις 9.00. Τηλ. για κρατήσεις: 210 8211855.