Shedia

EN GR

28/08/2013

Η γελοιογραφία ως δάσκαλος, του Γιώργου Αράπογλου

Οι μαθητές συνομιλούν με τις εικόνες
 
Η γελοιογραφία μπαίνει δυναμικά στη ζωή των μαθητών, τους κάνει να χαμογελούν, αλλά και να μαθαίνουν πιο εύκολα. Και ευχάριστα!
 
Του Γιώργου Αράπογλου
 
Οι μεγάλες πρωτοβουλίες είναι συνήθως προϊόντα σχεδιασμού, σκληρής δουλειάς και οργάνωσης. Οι ακόμα σημαντικότερες, όμως, έχουν ως πρώτη ύλη το μεράκι, τη συνεργασία, και μια κάποιας μορφής τρέλα και αγάπη για αυτό που κάνεις. 
 
Έτσι συμβαίνει και με την «educartoon», η οποία γεννήθηκε κατά τη διάρκεια μιας μακράς συζήτησης ενός εκδότη, ενός φιλολόγου και ενός γελοιογράφου και την ανταλλαγή ιδεών, σκέψεων και προβληματισμών περί της ανάγκης για δημιουργική ανανέωση της διδακτικής διαδικασίας και την αξιοποίηση πλεονεκτημάτων που δίνει μία ιδιαίτερη τέχνη, όπως  αυτή της γελοιογραφίας. 
 
Λίγους μήνες αργότερα, δημιουργήθηκε η «educartoon» ή αλλιώς «η γελοιογραφία στην Εκπαίδευση», μέσα από τη σύμπραξη και συνεργασία πολλών παιδαγωγών, καθηγητών Μέσης Εκπαίδευσης, ακαδημαϊκών, βραβευμένων καλλιτεχνών και διακεκριμένων συγγραφέων. Σήμερα, η «educartoon» αποτελεί ένα ολοκληρωμένο εργαλείο για την αξιοποίηση της γελοιογραφίας στην εκπαίδευση.  
 
 
«Υπάρχουν πολλοί εκπαιδευτικοί που ψάχνουν τρόπους να κάνουν τα παιδιά τους να αγαπήσουν το μάθημα. Η γελοιογραφία είναι ένα είδος τέχνης που σε κάνει περισσότερο να σκέφτεσαι παρά να γελάς. Η εικόνα από μόνη της δεν χρειάζεται λεζάντες για να “διαβαστεί”. Σε βάζει στη διαδικασία να κάνεις τη δική σου ανάγνωση. Η γελοιογραφία έχει αυτήν την ιδιότητα, να κεντρίζει το ενδιαφέρον των παιδιών, που την αντιμετωπίζουν στην αρχή ως παιχνίδι και, μέσα από αυτή τη διαδικασία, να διεγείρεται η φαντασία τους, οδηγώντας τα σε ερμηνείες που πολλές φορές ούτε ο ίδιος ο καλλιτέχνης δεν είχε φανταστεί. Είναι εκπληκτικό το πώς τα παιδιά βρίσκουν δικούς τους κώδικες ανάγνωσης της γελοιογραφίας», αναφέρει στη «σχεδία» ο γελοιογράφος Μιχάλης Κουντούρης. 
 
Η «educartoon» είναι στην πραγματικότητα προϊόν της συνεργασίας του Μιχάλη Κουντούρη με τον εκδότη Νίκο Νίκα πάνω σε παιδικά βιβλία με ιδιαίτερα θέματα, όπως η ενδοσχολική βία ή ο ρατσισμός και το ποδόσφαιρο για τα παιδιά. Από την άλλη, ήταν και οι πολλές συζητήσεις με τον αδερφό του, φιλόλογο σε σχολείο της Ρόδου, από όπου και κατάγεται, που κάποια στιγμή του ζήτησε γελοιογραφίες με θέμα το περιβάλλον, προκειμένου να τις χρησιμοποιήσει σε κάποιες δράσεις με τους μαθητές του.
 
Το εγχείρημα στηρίχθηκε σε μεγάλο βαθμό στη δική του δουλειά, ενώ στη συνέχεια ακολούθησαν και πολλοί άλλοι επίσης καταξιωμένοι συνάδελφοί του, δημιουργώντας μια μεγάλη «δεξαμενή» άντλησης εικόνων, που παρέχουν τη δυνατότητα στους εκπαιδευτικούς να δημιουργήσουν ένα πιο ευχάριστο, βιωματικό και διαδραστικό μαθησιακό περιβάλλον για τους μαθητές τους. 
 
«Γνωρίζουμε πόσο σημαντική είναι η εικόνα στους μαθητές, αφού πολλοί δίνουν μεγαλύτερο βάρος στην εικόνα από το λόγο. Σκέφτηκα να το αξιοποιήσω, ώστε να τους μιλήσω για τις εικόνες μέσα από παραδείγματα και να πλαισιώσω την εικόνα με το λόγο. Έτσι, όταν αναφερθήκαμε στη ραψωδία Ζ 369-529 της Ιλιάδας και την συνάντηση του Έκτορα με την Ανδρομάχη, το δοκίμασα χωρίς δεύτερη σκέψη. Η απόπειρα ήταν επιτυχής. Παρόλο που τα παιδιά δεν ξέρουν ακριβώς πώς να “διαβάσουν” μια εικόνα, είδα μια σημαντική ανταπόκρισή τους. Όχι μόνο αυτό, αλλά όταν αργότερα στις εξετάσεις τούς δώσαμε το ίδιο θέμα, το θυμήθηκαν όλοι, αφού τους είχε αποτυπωθεί η εικόνα και μάλιστα έγραψαν και πολύ καλά», αναφέρει η φιλόλογος κ. Νατάσα Μερκούρη. 
 
Η ίδια έχει χρησιμοποιήσει πολλά σκίτσα στο μάθημά της, ζητώντας από τους μαθητές της να τα αναλύσουν, ενώ αρκετές φορές τούς έχει προτρέψει να ετοιμάσουν και δικά τους. Παράλληλα, έχει ασχοληθεί εκτενώς και με το θέατρο στην εκπαίδευση και θεωρεί σημαντικούς τους εναλλακτικούς τρόπους διδασκαλίας ως μέσο για την καλλιέργεια της δημιουργικότητας των μαθητών. «Τα παιδιά ανταποκρίνονται σε ό,τι ενέχει το ζήτημα της δημιουργίας, και γι’ αυτό εμείς οι εκπαιδευτικοί οφείλουμε να βρούμε εναλλακτικούς τρόπους διδασκαλίας, χωρίς, ωστόσο, να εξοβελίσουμε την έννοια του λόγου», σημειώνει. 
 
 
 
Πρωτοποριακή γιορτή
Όσοι ενδιαφέρονται να βρουν υλικό σε γελοιογραφίες ή ενδεικτικά σχέδια μαθήματος μπορούν με μία απλή εγγραφή στην ιστοσελίδα της «educartoon» να έχουν δωρεάν πρόσβαση σε αυτό. Εκεί θα βρει κανείς κόμικς και γελοιογραφίες με διάφορα θέματα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν μέσα στην τάξη σε διάφορα μαθήματα, όπως η Νεοελληνική Γλώσσα και τα Αρχαία Ελληνικά. Και όχι μόνο. Η θεματολογία μοιάζει ανεξάντλητη. Υπάρχει υλικό με γελοιογραφίες που μπορούν να στηρίξουν σημαντικά προγράμματα, όπως η περιβαλλοντική αγωγή, η βία στα γήπεδα, η κυκλοφοριακή αγωγή, η διατροφή, το κάπνισμα κτλ.
 
Μέσα από αυτές τις σκέψεις, πραγματοποιήθηκε και η 1η Γιορτή Κυκλοφοριακής Αγωγής στην Κρεμαστή Ρόδου, με τα παιδιά του Δημοτικού να δείχνουν το δρόμο στους μεγάλους πως οι αυριανοί οδηγοί θα είναι σίγουρα πιο συνειδητοποιημένοι. Στη διάρκειά της, παρουσιάστηκαν δράσεις, παιχνίδια, ποδηλατοδρομίες και άλλες δραστηριότητες σχετικές με τον Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας (ΚΟΚ), ενώ, ταυτόχρονα, λειτουργούσαν δύο παράλληλες εκθέσεις. Η πρώτη, με έργα των ίδιων των παιδιών, με τα οποία συμμετείχαν στον 2ο πανελλήνιο μαθητικό διαγωνισμό σκίτσου με τίτλο «Αύριο εγώ θα οδηγώ. Η χρήση του δρόμου είναι στο χέρι σου» και η δεύτερη, με 25 γελοιογραφίες του Μιχάλη Κουντούρη, με τους μαθητές να εξηγούν με τον δικό τους τρόπο τα μηνύματα που αντλούσαν από τα σκίτσα. 
 
«Είναι κάτι πρωτοποριακό. Δεν έχει ξαναγίνει να χρησιμοποιούνται γελοιογραφίες ως πρώτο υλικό για σχέδια εργασίας στο σχολείο. Από την αρχή δεν είχαμε ενδοιασμούς, αφού η γελοιογραφία γίνεται πολύ εύκολα αποδεκτή από τα παιδιά με αγάπη και ενθουσιασμό. Εμείς μπορεί να δίνουμε κάποιες κατευθύνσεις για το πώς να “διαβάσουν” την εικόνα, αλλά στο τέλος τα παιδιά έχουν πολλούς τρόπους να την αποκωδικοποιήσουν και αντιλαμβάνονται περισσότερα από όσα εμείς οι μεγάλοι πιστεύουμε», λέει στη «σχεδία» η υποδιευθύντρια του 1ου Δημοτικού Σχολείου Κρεμαστής Ρόδου, κ. Θεοδώρα Γκουτζιαμάνη. 
 
Η επιτυχία της πρώτης γιορτής με θέμα την κυκλοφοριακή αγωγή ήταν μόνο η αρχή. Ήδη, για την επόμενη χρονιά, το θέμα που αναμένεται να επεξεργαστούν τα παιδιά θα είναι το αγαπημένο τους μεταφορικό μέσο: το ποδήλατο. 
 
Η κ. Γκουτζιαμάνη θεωρεί εξαιρετικό εργαλείο τη γελοιογραφία και δηλώνει υπέρμαχος της βιωματικής και ενεργητικής μάθησης. «Είναι εντυπωσιακό το πώς λειτουργούν τα παιδιά. Ανοίγει το μυαλό τους, βλέπουν μια εικόνα και τη διαβάζουν με διαφορετικούς τρόπους. Γνωρίζουν ότι δεν είναι μόνο αυτό που βλέπουν οι ίδιοι και πως ο άλλος μπορεί να τη “διαβάζει” διαφορετικά. Μέσα από αυτή τη διαδικασία, μαθαίνουν να αποδέχονται και τη διαφορετικότητα. Επιπλέον, μαθαίνουν να ανατρέχουν σε πηγές, να αναζητούν γνώσεις πέρα από τη διδασκαλία. Χρειάζεται να τα αφήσουμε ελεύθερα να εκφραστούν και να κάνουν και πράγματα που τους αρέσουν. Και παράλληλα, πρέπει και η διδασκαλία να αλλάξει. Να ξεφεύγεις από τα στερεότυπα, να αφήνεις τα παιδιά ελεύθερα να δημιουργήσουν, να γίνει πιο ευχάριστη και πιο ουσιαστική η διαδικασία της μάθησης και το σημαντικότερο, να κάνουμε τα παιδιά ευτυχισμένα! Να θέλουν να έρχονται στο σχολείο», ελπίζει και εύχεται η υποδιευθύντρια του 1ου Δημοτικού Σχολείου Κρεμαστής .
 
 
 
Παγκόσμια πρωτοτυπία
Η υποδοχή και αποδοχή που απολαμβάνει η «educartoon» είναι εντυπωσιακή, ειδικά αν συνεκτιμηθεί το γεγονός ότι μετρά μόλις ενάμιση χρόνο ζωής. Ήδη, υπάρχουν περισσότερα από 800 μέλη που χρησιμοποιούν το υλικό, έχουν πραγματοποιηθεί δύο πανελλήνιοι μαθητικοί διαγωνισμοί σκίτσου με θέμα την οδική ασφάλεια, με πολύ μεγάλη συμμετοχή και εξαιρετικά έργα από τα παιδιά που έλαβαν μέρος, βιωματικά σεμινάρια και άλλες ενέργειες προώθησης δράσεων, στις οποίες οι μαθητές που συμμετείχαν έδωσαν τον καλύτερο εαυτό τους. Οι δράσεις της «educartoon», μάλιστα, έχουν περάσει ήδη και τα σύνορα, καθώς σχολεία και πανεπιστήμια του εξωτερικού ζητούν να χρησιμοποιούν το υλικό της για εκπαιδευτικούς σκοπούς, κυρίως για εκμάθηση ελληνικών, ενώ πολλοί ξένοι καλλιτέχνες δηλώνουν πρόθυμοι να παραχωρήσουν τα σχέδιά τους. 
 
«Είναι μια παγκόσμια πρωτοτυπία που δημιουργήθηκε κυρίως μέσα από το μεράκι των καλλιτεχνών και την αγάπη των εκπαιδευτικών για τα παιδιά και τη διδασκαλία. Μπαίνουμε μαζί με τους εκπαιδευτικούς στην τάξη και παρατηρούμε πως έχει τρομακτική ανταπόκριση. Παιδιά που πριν δεν συμμετείχαν στο μάθημα ή είχαν δυσκολίες και μαθησιακά προβλήματα πλέον ήταν τα πιο ενεργά στην τάξη. Επίσης, πολλά παιδιά αλλοδαπών που δεν μιλούν καλά ελληνικά μπορούσαν να συμμετέχουν το ίδιο ενεργά, γεγονός που τα βοήθησε πολύ», υπογραμμίζει ο υπεύθυνος σχεδιασμού της «educartoon», κ. Νίκος Νίκας. 
 
Στις άμεσες προτεραιότητες, όπως εξηγεί, είναι πέρα από την κυκλοφοριακή αγωγή,  να μετεξελιχθούν και κάποιες καμπάνιες, όπως η αγωγή υγείας, η σωστή διατροφή, ο ρατσισμός και η βία στον αθλητισμό κ.α. Σε κάθε περίπτωση, ωστόσο, δεν κρύβει το θαυμασμό του για τους εκπαιδευτικούς που τολμούν να αναζητούν τα καλύτερα εργαλεία για να βοηθήσουν τους μαθητές τους. 
 
«Έχουμε δει από κοντά τους εκπαιδευτικούς και γνωρίζουμε καλά με πόσο φιλότιμο και αγάπη προσπαθούν να προσφέρουν στην κοινωνία, παρά τις μειώσεις στους μισθούς και τα μέσα που διαθέτουν στα σχολεία. Είναι μια κοινωνική ομάδα που, παρόλο που βάλλεται συνεχώς, προσπαθεί να δώσει τον καλύτερό της εαυτό και αυτό οφείλουμε να της το αναγνωρίσουμε», αναφέρει ο κ. Νίκας. 
 
Όσο για τον ίδιο το δημιουργό; Ο Μιχάλης Κουντούρης μπορεί να έχει δει το έργο του να διακρίνεται και να βραβεύεται διεθνώς, αλλά, όπως υποστηρίζει, κανένα βραβείο δεν συγκρίνεται με την ικανοποίηση που παίρνει από το γέλιο ενός παιδιού. 
 
«Η ανατροφοδότηση που εισπράττω για το πώς χρησιμοποιείται και πόσο σημαντική είναι η τέχνη μου και η αίσθηση αυτής της δικαίωσης δεν συγκρίνεται με κανένα βραβείο και έπαινο για μια πολιτική γελοιογραφία. Όταν ξαφνικά βρίσκεσαι μπροστά σε χιλιάδες παιδιά που δούλεψαν, έκαναν γελοιογραφίες και ασχολήθηκαν με σημαντικά θέματα της καθημερινότητας, με αφορμή την τέχνη σου, αντιλαμβάνεσαι πως τα μηνύματα που περνά η εικόνα είναι πολύ πιο δυνατά. Είναι μια εμπειρία που δεν την αλλάζω με τίποτα».
 

ΑΡΘΡΑ ΤΕΥΧΟΥΣ