01/09/2019
#73
Η «σχεδία» της γνώσης και ο πολιτισμός του καφέ
Ξανανιώνουμε στα θρανία της ωριμότητας, σερβίρουμε έναν ολάκερο πολιτισμό στο φλιτζάνι, αποζητούμε την ουτοπία της ησυχίας, εξασκούμαστε στην κοπτοραπτική μαζί με τον Τσέχωφ, ξεσκεπάζουμε το νέφος της συγκάλυψης, βιώνουμε τη μεγαλύτερη χαρά στα γήπεδα της ελπίδας.
«Ο παππούς μαθαίνει γράμματα». Όλο και περισσότεροι συμπολίτες μας ξαναπιάνουν το νήμα της εκπαίδευσης σε μεγάλη ηλικία, παρά την ανυπαρξία πολιτικών στη χώρα μας που να ενισχύουν τη διά βίου μάθηση. Πράγματι, διεθνώς, η συμμετοχή στην εκπαίδευση, και πιο συγκεκριμένα στα πανεπιστήμια τρίτης ηλικίας, των ηλικιωμένων αποτελεί δομικό στοιχείο των στρατηγικών ενεργοποίησής τους. Στην Ελλάδα, όμως, μόλις το 3% των ενηλίκων επιμορφώνονται κάθε χρόνο, τη στιγμή που το ποσοστό αυτό στις σκανδιναβικές χώρες φθάνει το 25%. «Θέλω να με αξιώσει ο Θεός να βγάλω το πανεπιστήμιο, να πάω απάνω στην άλλη ζωή ως πολιτικός μηχανικός και να κόβω οικόπεδα ώστε να έρθουν να τα βρουν οι υπόλοιποι», ονειρεύεται ο 80χρονος κ. Παναγιώτης Μπαρδώσης, που περιγράφει τη διαδρομή του από τα «κονάκια» των βοιωτικών ορέων των παιδικών του χρόνων ώς την εισαγωγή του στο Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής.
«Ο πολιτισμός στο φλιτζάνι». Ένα ρόφημα, ένα αφέψημα δεν είναι μόνο γεύσεις, είναι και κουλτούρα, είναι και μνήμες, είναι και ιστορία. «Αν δεν υπάρχει καφές, του ανθρώπου το κεφάλι γυρίζει, αν δεν υπάρχει Δημοκρατία, του ανθρώπου το κεφάλι δεν γυρίζει. Ο καφές μοσκοβολάει, η Δημοκρατία ούτε καν έχει μυρουδιά. Τον καφέ τον βάζεις στο φλιτζάνι, τον πίνεις. Η Δημοκρατία ούτε τρώγεται ούτε πίνεται. Για κοιτάξτε το τι τραβάμε απ’ τον καφέ. Σάμπως δεν έχουμε συνηθίσει στον καλό καφέ; Αμέσως καταλαβαίνουμε τον καλό καφέ απ’ τον άσκημο, τον μπαγιάτικο απ ‘τον φρέσκο, τον νοθεμένο απ’ τον σκέτο. Ω, Ύψιστε! Να γινόταν τόσο δα απ’ ό,τι καταλαβαίνουμε απ’ αυτόν τον καφέ να καταλαβαίναμε και από Δημοκρατία», έγραφε με εμφανή σατιρική χροιά ο σπουδαίος τούρκος λογοτέχνης Αζίζ Νεσίν (1915-1995) στο αφήγημά του «Ο καφές και η δημοκρατία», διακωμωδώντας τις επιδόσεις της πατρίδας του στο στίβο της δημοκρατίας, εν αντιθέσει με εκείνον του αγαπημένου ροφήματος. Αυτός ακριβώς είναι ο μεγάλος μας πόθος: το νέο σπίτι της «σχεδίας» να καταστεί ένα εργαστήρι δημοκρατίας, αλληλεγγύης και εφαρμοσμένης κοινωνικής καινοτομίας, μα συνάμα και ένα χώρος που θα μυεί τους επισκέπτες του στην τέχνη του καφέ, του τσαγιού, της σοκολάτας.
«Η ουτοπία της ησυχίας». Η συνεχής έκθεση στο θόρυβο, η οποία αποτελεί αναπόσπαστο πια κομμάτι της ζωής στις σύγχρονες πόλεις, συνιστά μια μορφή βίας, με πολλαπλές επιπτώσεις στη σωματική και ψυχική μας υγεία. Ενδεικτικά, πάνω από ένα δισεατομμύριο νέοι ηλικίας 12-35 ετών διατρέχουν κίνδυνο απώλειας της ακοής τους λόγω έκθεσης σε θόρυβο. Δεν είναι διόλου τυχαίο, λοιπόν, που σε μια σειρά από χώρες λαμβάνονται μέτρα για τον περιορισμό της ηχορύπανσης και των αρνητικών της επιπτώσεων. Στη Γερμανία, για παράδειγμα, πειραματίζονται με ειδικά υλικά επίστρωσης των δρόμων, τα οποία περιορίζουν τη φασαρία που προκαλούν οι τροχοί των αυτοκινήτων, ενώ στα τρένα έχουν οριστεί βαγόνια όπου απαγορεύεται ο θόρυβος. Στο Όσλο, δε, έχουν οριστεί αστικές περιοχές ησυχίας. Μάλιστα, το 35% των κατοίκων της πόλης διαμένει σε απόσταση μικρότερη των 300 μέτρων από μια τέτοια περιοχή. Πώς, αλήθεια, μπορούμε να κατακτήσουμε τούτη την ουτοπία της ησυχίας; Είναι τις βέλτιστες πρακτικές και λύσεις για την αντιμετώπιση της ηχορύπανσης που αναδεικνύουμε στο σχετικό ρεπορτάζ.
«Κοπτοραπτική με τον Τσέχωφ». Μια ακάματη μεταφράστρια περιγράφει στη «σχεδία» πώς είναι να περνάς τα συντάξιμά σου χρόνια παρέα με τους σημαντικότερους ρώσους συγγραφείς. «Όταν πέρασαν τα χρόνια και βγήκα στη σύνταξη, αντί να περνάω τον καιρό μου ήσυχα, να μαγειρεύω και να τρίβω πατώματα, ξεκίνησα τα ρωσικά», σημειώνει στη συνέντευξή της στη «σχεδία» η κ. Ελένη Κατσιώλη.
«Το νέφος της συγκάλυψης». Δεκαοκτώ χρόνια μετά το χτύπημα στους Δίδυμους Πύργους, οι τοξικές ουσίες που απελευθερώθηκαν, αλλά και η ανευθυνότητα των αρχών μεγαλώνουν τον κατάλογο των θυμάτων της καταστροφής. Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι ο αριθμός των πυροσβεστών που απεβίωσαν το 2018 λόγω της έκθεσής τους στην καταστροφή υπερβαίνει το σύνολο των συναδέλφων τους που έχασαν τη ζωή τους για τους ίδιους λόγους καθ’ όλη τη διάρκεια της αμέσως προηγούμενης επταετίας.
«Η μεγαλύτερη χαρά». Στον απόηχο του 17ου Παγκοσμίου Κυπέλλου Αστέγων του Κάρντιφ, ένας σπουδαίος ηθοποιός απαντάει στο ερώτημα γιατί να ξοδεύεις χρήματα και χρόνο στο ποδόσφαιρο αστέγων, όταν, θεωρητικά, θα μπορούσαν να διοχετευτούν σε άλλες ενέργειες για την άμεση αντιμετώπιση της αστεγίας. Μόλις, όμως, είδα πώς οι άνθρωποι αυτοί έλκονται από το ποδόσφαιρο, άνθρωποι που θα ήταν σχεδόν αδύνατο να έρθουν με άλλον τρόπο κοντά, άρχισα να αντιλαμβάνομαι τις δυνατότητες αυτού που συνέβαινε. Έχω σταθεί δίπλα σε στρατιώτες ηλικίας οκτώ και εννέα χρόνων στο Τσαντ, που μου έλεγαν για τις φρικαλεότητες που είχαν δει και στις οποίες είχαν συμμετάσχει. Προσπαθήσαμε πολύ προκειμένου να καταλάβουμε ο ένας τον άλλο, αλλά μόλις η μπάλα εμφανίστηκε, δεν χρειάζονταν λόγια», υπογραμμίζει ο ουαλός ηθοποιός Μάικλ Σιν, που έπαιξε καταλυτικό ρόλο να αναληφθεί η φετινή διοργάνωση του Παγκοσμίου Κυπέλλου Αστέγων από το Κάρντιφ.
Η μεγαλύτερη χαρά». Στον απόηχο του 17ου Παγκοσμίου Κυπέλλου Αστέγων του Κάρντιφ, ένας σπουδαίος ηθοποιός απαντάει στο ερώτημα γιατί να ξοδεύεις χρήματα και χρόνο στο ποδόσφαιρο αστέγων, όταν, θεωρητικά, θα μπορούσαν να διοχετευτούν σε άλλες ενέργειες για την άμεση αντιμετώπιση της αστεγίας. Μόλις, όμως, είδα πώς οι άνθρωποι αυτοί έλκονται από το ποδόσφαιρο, άνθρωποι που θα ήταν σχεδόν αδύνατο να έρθουν με άλλον τρόπο κοντά, άρχισα να αντιλαμβάνομαι τις δυνατότητες αυτού που συνέβαινε. Έχω σταθεί δίπλα σε στρατιώτες ηλικίας οκτώ και εννέα χρόνων στο Τσαντ, που μου έλεγαν για τις φρικαλεότητες που είχαν δει και στις οποίες είχαν συμμετάσχει. Προσπαθήσαμε πολύ προκειμένου να καταλάβουμε ο ένας τον άλλο, αλλά μόλις η μπάλα εμφανίστηκε, δεν χρειάζονταν λόγια», υπογραμμίζει ο ουαλός ηθοποιός Μάικλ Ακόμη, μέσα από την ιστορία μιας μικρής αγγελίας, μαθαίνουμε τη διαδρομή των κόμικς στη χώρα μας. Ο Χρήστος Αλεφάντης, στα «Λόγια της πλώρης», περιγράφει ένα ταξίδι με μπικίνι στην Ινδοκίνα, ενώ οι Ντενίς Τσουτσάγιεφ και Ζένια Κραβτσένκο αφηγούνται την ακτιβιστική τους περιήγηση ανά τον κόσμο. Ο φακός του Κωστή Μπακόπουλου καταγράφει απογευματινά στιγμιότυπα της πόλης. Κλείνουμε τραπέζι σε μια ιστορική πλατεία της πρωτεύουσας όπου η γαστρονομία συνανατά την αναβίωση της μνήμης της περιοχής, αλλά και την αυστραλιανή ποπ μουσική του ’60, ενώ δοκιμάζουμε χόντρο με χοχλιούς από έναν νεαρό παιδαγωγό που αναγκάστηκε να μετοικίσει στην Αθήνα, αναπολεί, όμως, την ανεμελιά των κρητικών βουνών. Παράλληλα, κάνουμε νέες εγγραφές στο «Ημερολόγιο» της «σχεδίας».
Αυτά και άλλα πολλά. Στο τεύχος #73 της «σχεδίας» (Σεπτέμβριος 2019), που κυκλοφορεί στους δρόμους της πόλης από την Τετάρτη 28 Αυγούστου 2019.