Shedia

EN GR

25/04/2021

Υπερήρωες δίχως μπέρτα

του Χρήστου Αλεφάντη

Δεκατεσσάρων χρόνων ήταν ο Τζέιμς Τσαρλς (Τζιμ) Μάρτιν, όταν, την Τετάρτη 8 Σεπτεμβρίου 1915, αποβιβάστηκε με το 21ο τάγμα, στις ακτές της Καλλίπολης. Στα δεκατέσσερά του, ο Τζιμ ήταν ο πιο μικρός, ανάμεσα στις χιλιάδες Αυστραλών, που –με περίσσιο ενθουσιασμό πολλοί– είχαν σπεύσει να καταταχθούν στο πλευρό του βασιλικού στέμματος. Είχε ξεγελάσει, με κάποιον τρόπο, τις αρχές, πείθοντας τον στρατολόγο ότι ήταν 18 χρόνων. Δεν ήταν ο μόνος. Ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος, για πολλούς Αυστραλούς, ήταν μια μεγάλη περιπέτεια, την οποία ποθούσαν και έπρεπε πάση θυσία να ζήσουν. Η αυστραλιανή ιστορία του 20ου αιώνα ήταν μάθημα επιλογής και, ίσως, το αγαπημένο μου, στις τελευταίες τάξεις του γυμνασίου, με το κεφάλαιο της απόβασης στην Καλλίπολη να καταλαμβάνει ένα σημαντικό μέρος της ύλης.

Η αλήθεια είναι ότι αυτό που έχει αποτυπωθεί στη μνήμη μου, ό,τι έχω κρατήσει ως γνώση, δεν είναι ιστορίες ηρώων, ηρωισμού και αυτοθυσίας. Δεν είναι μεγάλες στρατιωτικές νίκες κόντρα σε όλα τα προγνωστικά, απέναντι σε μισητούς εχθρούς και διαβόλους, ούτε υπερήρωες αρχιστράτηγους, αξεπέραστης γενναιότητας και ευφυΐας. Άλλωστε, στρατιωτικά και πολιτικά, για τους συμμάχους, η Καλλίπολη ήταν μια τεράστια αποτυχία, ένα φιάσκο, που στοίχισε τη ζωή σε περισσότερους από 100.000 νέους ανθρώπους και από τις δύο πλευρές. Έναν αφελή ενθουσιασμό θυμάμαι, που η πραγματικότητα του μετώπου ισοπέδωσε ακαριαία, αβάσταχτο πόνο, αλλά και συντροφικότητα, ανθρωπιά.

Έχοντας διαβάσει την ελληνική ιστορία μέσα από τα μαθητικά βιβλία του ΟΕΔΒ, μου φαινόταν απαξιωτικά αδιανόητο ότι οι Αυστραλοί ασχολούνταν με τις ενώσεις κυριών στην Αδελαϊδα και την Πέρθη που έραβαν κάλτσες για να σταλούν στην πρώτη γραμμή του μετώπου και με τους συνομήλικους του Τζιμ –και ήταν πάρα πολλοί– που προσπαθούσαν να ξεγελάσουν τις αρχές, για να πάρουν και αυτοί το όπλο και το δρόμο για το μέτωπο. Ας με συγχωρέσουν οι δάσκαλοί μου στο δημόσιο γυμνάσιο του Κόμπουργκ (Coburg High School), αλλά μόνο τον στρατηγό Τζον Μόνας (John Monash) θυμάμαι, και αυτό, περισσότερο, επειδή το πρώτο μου πανεπιστήμιο είχε το όνομά του, Monash University.

Δεν με βοήθησε και η πολιτεία, όμως. Κάθε χρόνο, ανήμερα της 25ης Απριλίου, στις παρελάσεις και στις εκδηλώσεις μνήμης, οι Αυστραλοί δεν τιμούν υπερήρωες, απλούς ανθρώπους τιμούν, κάποιοι εκ των οποίων διακρίθηκαν ίσως λίγο περισσότερο από κάποιους άλλους για πράξεις ηρωικές, αλλά ποτέ δεν είχα την αίσθηση ότι ακόμη και αυτοί ήταν κάτι το υπερφυσικό. Ίσως αυτό ακριβώς το γεγονός, ότι, δηλαδή, στη ζωή μου διδάχθηκα ότι οι ANZACS (οι Αυστραλοί και Νεοζηλανδοί στρατιώτες που μετείχαν στην εκστρατεία της Καλλίπολης) ήταν απλοί άνθρωποι που έπεσαν υπέρ βωμών και εστιών να με βοήθησε να ταυτιστώ ακόμη περισσότερο μαζί τους, να κατανοήσω ακόμη καλύτερα την Ιστορία, τον ίδιο τον τόπο, να τους αγαπήσω σαν να είναι πολύ δικοί μου άνθρωποι. Χρόνια τώρα, αποτελεί διακαή μου πόθο να παραστώ και εγώ μια μέρα, χαράματα της 25ης Απριλίου, στις εκδηλώσεις μνήμης στην Καλλίπολη για αυτούς ακριβώς τους απλούς, δικούς μου ανθρώπους. Μια μέρα θα τα καταφέρω.

Στις εσωτερικές σελίδες (σελ. 26-30), φιλοξενείται μία συνέντευξη με την αναπληρώτρια καθηγήτρια Νεότερης και Σύγχρονης Ευρωπαϊκής Ιστορίας στην ΑΣΚΤ κ. Άντα Διάλλα, με αφορμή τις προετοιμασίες για τα 200 χρόνια από την έναρξη της ελληνικής επανάστασης. «Το να δούμε τον Κολοκοτρώνη ως ζωέμπορο δεν τον αφηρωοποιεί, απλώς μας βοηθάει να καταλάβουμε τους ανθρώπους στην ιστορικότητά τους», επισημαίνει, μεταξύ άλλων, η κ. Διάλλα, η οποία είναι επιστημονική υπεύθυνη του πρωτοποριακού προγράμματος «Ψηφιακό Αρχείο 1821». Πώς μπορεί να συμβάλει ο σχεδιαζόμενος εορτασμός για τα 200 χρόνια από την έκρηξη της επανάστασης στον εθνικό μας αναστοχασμό; Είναι μία από τις ερωτήσεις που καλούμαστε, συλλογικά, να απαντήσουμε.

*Ο Τζέιμς Τσαρλς (Τζιμ) Μάρτιν πέθανε από τυφοειδή πυρετό, μόλις λίγες εβδομάδες μετά την απόβασή του στην Καλλίπολη, τη Δευτέρα 25 Οκτωβρίου 1915. Η θάλασσα του Αιγαίου έγινε ο υγρός του τάφος.

Ο Τζιμ Μάρτιν με τη μικρότερη αδελφή του Μίλι.

 

 

#80 (Απρίλιος 2020).