Shedia

EN GR

27/03/2021

Μια ώρα δύσκολη

Υποστηρικτές και ενάντιοι διασταυρώνουν τα ξίφη τους για τις θετικές και αρνητικές επιπτώσεις της καθιερωμένηςαλλαγής της ώρας δύο φορές το χρόνο.

Κείμενο: Σέργιος Μήλης

Μία ώρα λιγότερος ύπνος την άνοιξη, μπέρδεμα και καθυστέρηση στη δουλειά, ανακατωσούρα στα ραντεβού και στις δουλειές της μέρας. Σε ποιον δεν έχει συμβεί κάτι από τα παραπάνω, αν όχι όλα, τουλάχιστον μία φορά στη ζωή του όταν αλλάζει η ώρα στα τέλη του Μάρτη και του Οκτώβρη; Νέες, πρόσφατες έρευνες έρχονται να ενισχύσουν τα επιχειρήματα κατά της αλλαγής ρολογιών δύο φορές το χρόνο, για όσους παθαίνουν σύγχυση κατά τη διαδικασία αυτή και δεν τους αρέσει καθόλου, την ίδια ώρα που οι υπέρμαχοι της αλλαγής έχουν τα δικά τους στοιχεία να αντιπαραθέσουν.

Η εξαμηνιαία αλλαγή ώρας εφαρμόστηκε αρχικά για εξοικονόμηση ενέργειας. Ωστόσο, δεκάδες μελέτες σε όλο τον κόσμο έχουν διαπιστώσει ότι η αλλαγή των ρολογιών έχει είτε ελάχιστες είτε ανύπαρκτες επιπτώσεις στη χρήσηενέργειας. Η σύγχρονη κοινωνία, με τους υπολογιστές, τις τηλεοπτικές οθόνες και τις μονάδες κλιματισμού, χρησιμοποιεί περισσότερη ενέργεια, ανεξάρτητα από το αν ο ήλιος έχει βασιλέψει ή όχι. Σήμερα, η ποσότητα ενέργειας που εξοικονομείται από την αλλαγή ώρας είναι αμελητέα. Η αλλαγή των ρολογιών δεν δημιουργείεπιπλέον φως, απλά όταν αλλάζουμε την ώρα, την άνοιξη, προσθέτουμε μία ώρα φυσικού φωτός στο απογευματινόμας πρόγραμμα. Οι υποστηρικτές ισχυρίζονται ότι κάτι τέτοιο παρακινεί τους ανθρώπους να βγουν από το σπίτι,οπότε η επιπλέον ώρα φωτός μπορεί να χρησιμοποιηθεί είτε για υπαίθρια άσκηση, όπως το ποδόσφαιρο, το τρέξιμο κ.λπ., είτε για βόλτα στην αγορά, άρα αύξηση της κίνησης στα καταστήματα και της κατανάλωσης.

Φωτογραφία: 11.10 το βράδυ. Λευκή νύχτα στο Ελσίνκι. Ο ήλιος του μεσονυχτίου είναι ένα φυσικό φαινόμενο που συμβαίνει, κατά τη διάρκεια των καλοκαιρινών μηνών, βόρεια του Αρκτικού Κύκλου.

 

ΜΕΡΕΣ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗΣ

Κάποιες τελευταίες έρευνες, όμως, δείχνουν ακριβώς το αντίθετο. Η αλλαγή ώρας μπορεί να είναι επιβλαβής για την υγεία μας και μας κοστίζει χρήματα. Η ταλαιπωρία της θερινής ώρας, την άνοιξη, αρχίζει με την απώλεια μιας ώρας ύπνου. Αυτό μπορεί να μη φαίνεται τόσο σημαντικό, αλλά οι ειδικοί έχουν διαπιστώσει ότι το να αναστατώνεται και να μπερδεύεται το ωράριο του ύπνου μπορεί να είναι επικίνδυνο για τον οργανισμό. «Ακόμη και οι ήπιες αλλαγέςστο πρόγραμμα του ύπνου μπορούν να επηρεάσουν σημαντικά τον άνθρωπο», αναφέρουν οι ερευνητές Λόρενς Τζιν(Lawrence Jin) και Νίκολας Ζίμπαρθ (Nicolas Ziebarth) από το Πανεπιστήμιο Κορνέλ της Νέας Υόρκης. 

Άλλες μελέτες συνδέουν την έλλειψη ύπνου στην αρχή της θερινής ώρας με τροχαία ατυχήματα, τραυματισμούς στο χώρο εργασίας, αυτοκτονίες και αποβολές, ενώ μια πολύχρονη μελέτη για την κατάθλιψη που έγινε στη Δανία, από ερευνητές που προέρχονται από διάφορες χώρες, έδειξε αύξηση των εισαγωγών στο νοσοκομείο για κατάθλιψη κατά 8% καθώς ο χειμώνας προχωρούσε, αλλά η αύξηση αυτή ήταν μεγαλύτερη σε μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή: Το μήνα αμέσως μετά την αλλαγή των ρολογιών και την εφαρμογή της χειμερινής ώρας. Αν και η μελέτη δεν αναγνώρισε το μηχανισμό που είναι υπεύθυνος για την κατάθλιψη και ο οποίος σχετίζεται με την αλλαγή της ώρας, οι ερευνητές πιστεύουν ότι μπορεί να έχει να κάνει με τον τρόπο με τον οποίο η αλλαγή επιδρά στις ώρες που έχουμε φως ή σκοτάδι. «Μάλλον ωφελούμαστε λιγότερο από το φως της ημέρας το πρωί, επειδή πολλοί από εμάς είτε είμαστε στο ντους, είτε τρώμε πρωινό, είτε είμαστε στο δρόμο για τη δουλειά ή το σχολείο. Αντίθετα, όταν φτάνουμε στο σπίτι και έχουμε ελεύθερο χρόνο το απόγευμα, είναι ήδη σκοτεινά», τονίζει ένας εκ των ερευνητών, ο Σόρεν Όστεργκαρντ (Søren D. Østergaard) του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου του Άαρχους. 

Κατά την αλλαγή των ρολογιών τον Οκτώβρη, αναγνωρίζουμε την άφιξη των μηνών του σκότους, μια αντίληψη που, όπως λέει ο Όστεργκαρντ, «είναι πιθανό να συνδεθεί με αρνητικό ψυχολογικό αποτέλεσμα». Από τα παραπάνω, γίνεται φανερό ότι στον τομέα της υγείας υπάρχουν τόσο θετικές όσο και αρνητικές επιπτώσεις από την αλλαγή της ώρας και αυτές διαφέρουν ανάμεσα στις δύο εποχές, άνοιξη και φθινόπωρο. Αυτό είναι, άλλωστε, και το γενικότερο συμπέρασμα της έρευνας για τον ύπνο που έκαναν οι Λόρενς Τζιν και Νίκολας Ζίμπαρθ, σύμφωνα με τους οποίους «δεν υπάρχουν επαρκείς αποδείξεις ότι η υγεία του πληθυσμού επιβαρύνεται σημαντικά όταν τα ρολόγια αλλάζουν ώρα την άνοιξη. Ωστόσο, όταν τα ρολόγια γυρίζουν πίσω κατά μία ώρα το φθινόπωρο, πράγμα που επεκτείνει τη διάρκεια του ύπνου κατά μία ώρα, η υγεία του πληθυσμού βελτιώνεται ελαφρώς για περίπου τέσσερις ημέρες».

 

ΦΩΣ ΣΤΑ ΨΩΝΙΑ

Και στον τομέα της οικονομίας, όμως, οι απόψεις διίστανται. Σύμφωνα με τους υποστηρικτές της αλλαγής της ώρας, η τουριστική βιομηχανία και η αγορά γενικότερα επωφελούνται από τα φωτεινότερα απογεύματα. Περισσότερες ώρες με φυσικό φως δίνουν στους ανθρώπους περισσότερο χρόνο για ψώνια, επίσκεψη σε πάρκα ή αξιοθέατα και άλλες εκδηλώσεις, ενισχύοντας την τοπική οικονομία. Σύμφωνα, όμως, με πρόσφατη ανάλυση 380 εκατομμυρίων τραπεζικών και πιστωτικών καρτών από το Ινστιτούτο JPMorgan Chase, κάτι τέτοιο δεν ισχύει. Η μελέτη συνέκρινε το Λος Άντζελες με το Φοίνιξ της Αριζόνα στις 30 ημέρες μετά τις αλλαγές Μαρτίου και Νοεμβρίου. Η Αριζόνα είναι η μία από τις δύο πολιτείες των ΗΠΑ, μαζί με τη Χαβάη, που δεν εφαρμόζουν την αλλαγή της ώρας. Την άνοιξη, σύμφωνα με τα στοιχεία για τις συναλλαγές των καταναλωτών, η επιπλέον ώρα με φως στο Λος Άντζελες κατάφερε να αυξήσει ελαφρώς τις δαπάνες ανά άτομο, σε σύγκριση με εκείνη στο Φοίνιξ, αν και λιγότερο από το 1%. Αυτή η μικρή άνοδος των δαπανών το Μάρτιο επιβαρύνεται  από την αρνητική επίδραση της αλλαγής του Νοεμβρίου, η οποία βλέπει τον πληθυσμό του Λος Άντζελες να ξοδεύει 3,5% λιγότερο στους τοπικούς λιανοπωλητές. «Στο τέλος της ημέρας, είτε αυτό είναι σκοτεινό είτε με φως, οι άνθρωποι αποφασίζουν αυθόρμητα με βάση τη διάθεση της στιγμής», δήλωσε η Ντιάνα Φάρρελ (Diana Farrell), πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος του Ινστιτούτου JPMorgan Chase. «Μια πιθανή εξήγηση για την απότομη πτώση των δαπανών», συμπλήρωσε η Φάρρελ, «είναι ότι η μία ώρα επιπλέον σκοτάδι θα μπορούσε να ωθήσει περισσότερους ανθρώπους να ψωνίσουν μέσω ίντερνετ και όχι στα μαγαζιά». Η μελέτη εξέτασε μόνο τις συναλλαγές μέσω τοπικών εμπόρων λιανικής πώλησης. 

Υπέρ ή κατά λοιπόν; Καλό η κακό να αλλάζουμε την ώρα; Κανείς δεν μπορεί να πει με σιγουριά. Οι αριθμοί συμφωνούν στο να μας μπερδεύουν: Λιγότερο από το 40% των χωρών του κόσμου χρησιμοποιούν σήμερα τη θερινή ώρα, την ίδια στιγμή που στις ΗΠΑ 11 πολιτείες έχουν ζητήσει να την εφαρμόσουν μόνιμα. Στη Ρωσία, δε, που έχουν μόνιμα τη θερινή ώρα από το 2011, τώρα το ξανασκέφτονται, αφού ναι μεν λειτουργεί καλά την άνοιξη και το καλοκαίρι, αλλά όταν έρχεται ο βαθύς χειμώνας ο ήλιος στη Μόσχα ανατέλλει στις 10 και στην Πετρούπολη στις 11 και οι άνθρωποι δεν θέλουν να ξεκινούν τη μέρα τους μέσα στο απόλυτο σκοτάδι. Άλλωστε, η ρύθμιση της ώρας είναι απλά μια σύμβαση, το φως δεν μπορεί να γίνει περισσότερο. Όπως είπε και ο γέρος Ινδιάνος, όταν του εξήγησαν τους λόγους για τους οποίους αλλάζει η ώρα: «Μόνο η κυβέρνηση πιστεύει ότι θα μπορούσατε να κόψετε ένα κομμάτι από το πάνω μέρος μιας κουβέρτας, να το ράψετε στο κάτω και να έχετε μεγαλύτερη κουβέρτα».

Φωτογραφία: Τουλούζ Λωτρέκ, «Στο κρεβάτι» (1893). Μουσείο Ορσέ, Παρίσι.


ΑΡΘΡΑ ΤΕΥΧΟΥΣ