29/05/2013
Η τέχνη της καταστροφής! Συνέντευξη του Αλεξάντρ Φάρτο στη Μαρία Μανωλέλη
Ο πορτογάλος καλλιτέχνης εμπνέεται από τη ζωή σε όλες της τις μορφές και το δημιουργικό βανδαλισμό του γκράφιτι.
Ο Αλεξάντρ Φάρτο ή Βιλς (Αlexandre Farto ή Vhils) ξεκίνησε να ζωγραφίζει γκράφιτι στις φτωχογειτονιές της Λισαβόνας στα δέκα του χρόνια. Από τα πρώτα χρόνια, μαγεύτηκε από τη δουλειά του Banksy,του Gordon Matta-Clark και άλλων καλλιτεχνών του δρόμου και –σχεδόν μοιραία– έγινε ο ίδιος ένας από αυτούς. Στην πορεία δούλεψε και εξέλιξε την τεχνική της αποδόμησης. Καμβάδες του είναι οι τοίχοι. Χαράζοντας και σκαλίζοντάς τους τοίχους δημιουργεί τα έργα-εικόνες του. Τα χρώματα που χρησιμοποιεί είναι εκείνα που ανακαλύπτει στις επιστρώσεις των τοίχων-καμβάδων. Είναι μια τεχνική σπάνια και δύσκολη, καθώς η καταστροφή είναι το βασικό στατιστικό της δημιουργίας. Τα υλικά κάτω από τις επιφάνειες των τοίχων που βγαίνουν στο φως συνθέτουν τη νέα εικόνα. Σε μια παλιότερη συνέντευξή του ο Φάρτο είχε πει πως με τον ίδιο ακριβώς τρόπο μπορεί να δομηθεί και η προσωπικότητα του ατόμου, συνδυάζοντας, δηλαδή, στοιχεία από το παρελθόν και με την προσθήκη εμπειριών και γνώσεων ώστε να συνθέσει το νέο πιο πλούσιο εαυτό του. Τον εντοπίσαμε στο Λονδίνο, όπου ζει και δημιουργεί τα τελευταία χρόνια. Δέχθηκε με χαρά να απαντήσει στις ερωτήσεις της «σχεδίας». Ως πολίτης του κόσμου με πορτογαλική ταυτότητα, μιλάει για τη ζωή και έργο του, τα ελληνικά και πορτογαλικά μνημόνια και δεν δυσκολεύεται καθόλου να επιλέξει μεταξύ Μέσι και Ρονάλντο.
Η δημιουργία μέσω της καταστροφής δεν είναι μια συνηθισμένη τεχνική στην Ελλάδα. Ίσως να μην υπάρχει καν. Ποιο ήταν το κίνητρο σου ώστε να μπεις στο χώρο των τεχνών από μια τέτοια προσέγγιση;
Τα περισσότερα από τα πράγματα που κάνω σήμερα προέρχονται από την εποχή που έκανα παράνομα γκράφιτι στους δρόμους. Αυτή η ιδέα του να καταστρέψεις κάτι με σκοπό να δημιουργήσεις πηγάζει από το «δημιουργικό βανδαλισμό» που συναντάμε στην τέχνη του γκράφιτι. Ξεκίνησα να δουλεύω με αυτό τον τρόπο, να σκαλίζω δηλαδή τους τοίχους ή άλλες επιφάνειες όταν συνειδητοποίησα πως μπορώ να φτάνω σε συνθέσεις και εικόνες μέσα από την αποκάλυψη των επιστρώσεων και των υλικών που τη βασική επιφάνεια. Μεγάλωσα στην Πορτογαλία παρατηρώντας τις παχιές επιστρώσεις των τοίχων, πρώτα από τα ίδια τους τα υλικά, μετά από τα πολιτικά συνθήματα και σχήματα, τις διαφημιστικές αφίσες, τα γκράφιτι και ούτω καθ’ εξής. Όλες αυτές οι επιστρώσεις ανταποκρίνονταν σε κάποια συγκεκριμένη χρονική στιγμή του πρόσφατου παρελθόντος. Αντί να ζωγραφίσω πάνω από όλα αυτά τα στρώματα, προσθέτοντας ένα ακόμα, συνειδητοποίησα πως μπορώ να δημιουργήσω, σκαλίζοντας πάνω σε αυτά και αποκαλύπτοντας κάποια από τα στοιχεία που οι τοίχοι αυτοί μέσα στα χρόνια είχαν ενσωματώσει. Θα μπορούσες να πεις ότι πρόκειται για μια νέα μορφή αστικής αρχαιολογίας.
Ποια είναι η φιλοσοφία σου ως προς την τέχνη και ως προς τη ζωή;
Κατέστρεφε με σκοπό να δημιουργήσεις. Πιστεύω στην ανακύκλωση, την αναδόμηση και την επαναδημιουργία.
Τι σε εμπνέει;
Η ζωή σε όλες της τις μορφές. Οι πόλεις και η ύπαιθρος. Η Ιστορία, οι διαφορετικές κουλτούρες, οι άνθρωποι γενικότερα. Τα πάντα!
Τα πορτραίτα δείχνουν να είναι η αγαπημένη σου θεματική. Γιατί;
Υπάρχει ισχυρή παρουσία από πορτραίτα στα έργα μου για διάφορους λόγους. Η δουλειά μου περιστρέφεται γύρω από την ιδέα της ζωής στην πόλη που δεν είναι τίποτα άλλο από ένα τεχνητό περιβάλλον, φτιαγμένο για να κατοικηθεί από ανθρώπους στους οποίους όμως αναλογεί ελάχιστος χώρος για να ζούν ανθρώπινα. Έχουμε κάνει τον κόσμο τόσο πολύπλοκο που, στην ουσία μας, αυτά που χτίζουμε μας καταπίνουν. Με τα πορτραίτα μου επιχειρώ συμβολικά να προσδώσω μια πιο ανθρώπινη διάσταση στο αστικό περιβάλλον. Δημιουργώντας πορτραίτα σε παραμελημένες περιοχές της πόλης δίνεται έμφαση στην ανθρώπινη διάσταση που χάθηκε κάπου ανάμεσα στη λαίλαπα της υπερανάπτυξης και της υπερβολικής δόμησης. Άλλωστε, το ανθρώπινο πρόσωπο είναι μια τόσο δυνατή και εκφραστική εικόνα. Είναι το σύμβολο της ατομικότητάς μας.
Με ποια κριτήρια επιλέγεις τον καμβά πάνω στον οποίο θα δημιουργήσεις; Ποια είναι η διαδικασία που ακολουθείς;
Αυτό καθορίζεται από το αν δουλεύω για δικούς μου σκοπούς ή αν μου έχει ανατεθεί κάτι που θα συμπεριληφθεί σε κάποιο καλλιτεχνικό φεστιβάλ ή κάποιο άλλο πρότζεκτ. Στη δεύτερη περίπτωση δεν διαλέγω εγώ τον τοίχο, στην πρώτη όμως η επιλογή θα εξαρτηθεί κυρίως από πρακτικά ζητήματα όπως η πρόσβαση στο μέρος, η αντοχή του τοίχου κ.λπ. Μόλις βρεθεί ο κατάλληλος τοίχος η διαδικασία που ακολουθείται είναι συνήθως ή ίδια. Ξεκινάω αποτυπώνοντας το σχέδιο στον τοίχο με κανονική μπογιά ή σπρέι και μετά με την ομάδα μου αρχίζουμε να σκαλίζουμε χρησιμοποιώντας τρυπάνια, αξίνες, σφυριά κτλ. Σε μεγάλες επιφάνειες χρησιμοποιούμε ανυψωτική πλατφόρμα.
Από τους δρόμους της Λισαβόνας ώς τις γκαλερί του Λονδίνου. Ακούγεται τόσο διαφορετικό το ένα με το άλλο. Χρειάστηκε να κάνεις κάποιου είδους συμβιβασμούς;
Ξεκίνησα να εκθέτω έργα μου σε γκαλερί της Λισαβόνας πριν μετακομίσω στο Λονδίνο το 2007. Συμμετείχα στη Vera Cortês Art Agency, μια από τις κορυφαίες σύγχρονες γκαλερί της Πορτογαλίας το 2006. Επίσης έχω κάνει εκθέσεις στη Λισαβόνα με την κολεκτίβα VSP από το 2004. Κατά συνέπεια, αυτή η μετάβαση ήταν μια σχετικά πιο εύκολη υπόθεση.
Ο δρόμος και οι γκαλερί είναι δυο τελείως διαφορετικά περιβάλλοντα άρα απαιτείται και διαφορετική προσέγγιση .Όταν δουλεύεις σε εξωτερικούς χώρους, έχεις να ανταγωνιστείς οτιδήποτε βρίσκεται στο οπτικό πεδίο γύρω από το έργο σου και πρέπει να δουλέψεις σκληρά έτσι ώστε να εντυπωσιάσεις και να τραβήξεις την προσοχή των περαστικών που πιθανότατα θα είναι αδιάφοροι ή πολύ απασχολημένοι όταν θα περάσουν μπροστά από το έργο σου. Πρέπει σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα να προκαλέσεις τη μέγιστη επίδραση. Ο δρόμος είναι μεν ένα περιβάλλον που δεν σε περιορίζει και στην ουσία μπορείς να κάνεις ότι θες όμως έχεις λιγότερο χρόνο να δουλέψεις πάνω σ’ ένα έργο. Η γκαλερί εξυπηρετεί άλλους σκοπούς. Βρίσκεσαι εκεί για να προωθήσεις και πιθανά να πουλήσεις τη δουλειά σου, για να μπορείς να χρηματοδοτήσεις μελλοντικά σου πρότζεκτ και να βιοποριστείς. Μπορείς να δημιουργήσεις έργα με περισσότερη λεπτομέρεια, καθώς έχεις πολύ χρόνο στη διάθεσή σου και ο κόσμος μπορεί να δει τα έργα σου περισσότερη ώρα απ’ ότι στο δρόμο. Έτσι κι αυτοί θα έχουν μια διαφορετική προσέγγιση. Μπορείς να συζητήσεις μαζί τους, να εστιάσεις κυρίως σε αυτό που θες να εκφράσεις και στο μήνυμα που θες να περάσεις. Προσαρμόζω πάντα τη δουλειά μου στο περιβάλλον που βρίσκεται, αλλά τα έργα μου συνδέονται.
Σε τι διαφέρουν οι λάτρεις της τέχνης στο Λονδίνο από αυτούς στη Λισαβόνα;
Νομίζω πως οι Λονδρέζοι έχουν καλύτερη αντίληψη ως προς την αξία της τέχνης, ενώ στη Λισαβόνα οι άνθρωποι ενδιαφέρονται περισσότερο για το έργο άσχετα από την αξία του.
Δουλεύοντας στους δρόμους είχες ποτέ ζητήματα με τις αρχές;
Είχα, τότε που ζωγράφιζα παράνομα γκράφιτι κυρίως πάνω σε τρένα. Αυτά πριν από πολλά χρόνια. Ποτέ δεν μου έτυχε κάτι ιδιαίτερα σοβαρό.
Ποια είναι η μεγαλύτερη δυσκολία στην τέχνη σου;
Η δυνατότητα μου να εκφράσω και να υλοποιήσω όλες αυτές τις ιδέες που έχω καθημερινά.
Υπάρχει κάποια αστεία ιστορία πίσω από κάποιο έργο σου;
Υπάρχουν τόσες πολλές… Από ανθρώπους που μου λένε ότι καταστρέφω τις ζωγραφιές στους τοίχους επειδή δεν μπορώ να ζωγραφίσω πάνω στα ανεξίτηλα γκράφιτι μέχρι αυτούς που πιστεύουν ότι τους απεικονίζω.
Υπάρχει κάποια λυπητερή ιστορία;
Κάποτε ζωγράφισα το πορτραίτο του κύριου Edinho σε μια φτωχογειτονιά του Ρίο ντε Τζανέιρο στη Βραζιλία. Δούλεψα πάνω σε έναν τοίχο που είχε απομείνει από το κατεδαφισμένο σπίτι του, αφού του έκαναν έξωση επειδή οι τοπικές αρχές είχαν αποφασίσει να «αναβαθμίσουν» την περιοχή. Ο συγκεκριμένος άνθρωπος μου είπε πως το πορτραίτο του στον τοίχο σήμαινε πως δεν θα έφευγε ποτέ από τη γειτονιά…
Ποιο από τα έργα σου αγαπάς περισσότερο;
Πάντα βρίσκω δύσκολη τη συγκεκριμένη ερώτηση μιας και το κάθε έργο μου αρέσει για διαφορετικούς λόγους. Είναι δύσκολο να ξεχωρίσω μόνο ένα.
Στην πόλη των ονείρων σου, τι θέση κατέχει η τέχνη του δρόμου;
Οι δημόσιοι χώροι θα έπρεπε να είναι ανοιχτοί σε όλους. Εφόσον είναι δημόσιοι, θα έπρεπε οι πολίτες να μπορούν να τους χρησιμοποιούν όπως θέλουν, να παίρνουν μέρος στη διαχείριση και στη διακόσμησή τους. Η τέχνη πρέπει να είναι προτεραιότητα σε ένα δημόσιο χώρο.
Όσον αφορά τη δουλειά σου, προτιμάς να δουλεύεις σε δημόσια κτίρια ή σε πιο avant garde περιοχές;
Συνήθως δεν κάνω αυτό το διαχωρισμό. Εξαρτάται από το κάθε έργο και από τη διαθεσιμότητα χώρων.
Ποιοι είναι οι άνθρωποι από το χώρο των γραμμάτων και των τεχνών που θαυμάζεις;
Είναι τόσοι πολλοί! Από καλλιτέχνες του γκράφιτι μέχρι ζογκλέρ σε τσίρκο και μουσικούς. Είναι πάρα πολλοί για να τους αναφέρω…
Η Ελλάδα και η Πορτογαλία είναι βυθισμένες στο σκοτάδι της κρίσης. Πόσο επηρεάζει τη ζωή σου και τη δουλειά σου; Ο δύο λαοί υποφέρουν χωρίς να διαφαίνεται προς το παρόν φως στο βάθος του τούνελ…
Νομίζω πως οι λαοί της Νότιας Ευρώπης έχουν εξαναγκαστεί να πληρώσουν το τίμημα της κακής διακυβέρνησης και των λαθών μιας διεφθαρμένης πολιτικά ελίτ που κυβερνούσε τις χώρες μας με κριτήριο το προσωπικό όφελος. Είναι λάθος της Βόρειας Ευρώπης και ειδικότερα της Γερμανίας που δεν κάνει το διαχωρισμό μεταξύ εκείνων που μας οδήγησαν σε αυτή την κατάσταση και εκείνων που την έχουν υποστεί. Πολιτικά και οικονομικά συμφέροντα πάντα θα φροντίζουν να φορτώνουν τα βάρη στους απλούς ανθρώπους. Καθημερινοί άνθρωποι που θα πληρώνουν για τις κακές πρακτικές πολιτικών, τραπεζιτών, αλλά και την επιχειρηματική απληστία.
Πραγματικά πιστεύω πως οι χώρες της Νότιας Ευρώπης θα πρέπει να συσπειρωθούν, δημιουργώντας με ένα ενιαίο μέτωπο για να ξεπεράσουν τις δυσκολίες τους με απώτερο στόχο μια πιο ισορροπημένη και δίκαιη Ευρώπη. Είμαστε ακόμη εξαρτημένοι από τη Βόρεια Ευρώπη και τις οικονομικές της πολιτικές κάτι που συντηρεί τις ανισότητες και το διαχωρισμό μεταξύ βορείων και νοτίων –αυτό δηλαδή που η Ευρωπαϊκή Ένωση είχε σκοπό να εξαλείψει. Ειλικρινά δεν πιστεύω πως μπορείς να μιλάς για ελεύθερη εργασία και μια κοινή οικονομική αγορά όταν υπάρχει τόσο μεγάλη απόκλιση στους μισθούς των Ευρωπαίων. Ένα από τα πράγματα που με κάνει να απελπίζομαι είναι ότι όσο περισσότερο βυθιζόμαστε στη συνεχόμενη οικονομική κρίση τόσο συχνότερα ερχόμαστε αντιμέτωποι με το φαινόμενο της διαρροής των καλύτερων μυαλών μας («brain drain»), όπου η πιο χαρισματική και επιστημονικά καταρτισμένη γενιά αναγκάζεται να αφήσει την πατρίδα της και να αναζητήσει δουλειά σε άλλα κράτη με αποτέλεσμα να μετατρέπεται σε φθηνό εργατικό δυναμικό της Βόρεια Ευρώπης και άλλων εύρωστων οικονομιών. Θα πληρώσουμε πολύ υψηλό τίμημα γι’ αυτό τα επόμενα χρόνια και δεν βλέπω να κάνει κάτι η Ευρωπαϊκή Ένωση για να ανακόψει το νέο μεταναστευτικό κύμα. Επιπλέον είναι πολύ πιθανό να προκύψουν νέα κοινωνικά και λειτουργικά ζητήματα εξαιτίας αυτού του φαινομένου. Αργά ή γρήγορα θα συνειδητοποιήσουμε πως η ιστορία επαναλαμβάνεται και απ ’ ότι φαίνεται δεν μας έχει διδάξει κάτι.
Λισαβόνα ή το Λονδίνο.
Λισαβόνα!
Ρονάλντο ή Μέσι;
Μέσι!
ΑΡΘΡΑ ΤΕΥΧΟΥΣ
- ΠΑΤΡΙΔΟΓΕΥΣΙΑ, του Χρήστου Κωστή
- StreetNews, της Αναστασίας Σιµιτσιάδη
- ΠΡΟΣΩΠΑ, του Γιώργου Αράπογλου
- Περιεχόμενα τεύχους #4
- Να η «σχεδία»!, του Αντώνη Γκούντα
- Το πιο όµορφο ραντεβού! του Σέργιου Μήλη
- Μυστρί για τη θρησκεία των άλλων, του Ιάσονα Πιπίνη
- Το µαρτύριο της σταγόνας, του Σπύρου Ζωνάκη
- Κοντά στη φύση µάς στέλνει η κρίση, του Σέργιου Μήλη
- Η «σχεδία» που βρυχάται!, του Γιώργου Αράπογλου
- Μόνο για άνδρες!, του Θάνου Σαρρή
- Η πλατεία θα είναι γεµάτη!, του Γκολεαδόρ
- Ένα πραγµατικό µάθηµα ζωής, του Νέστορα Πουλάκου
- «Τα κινήµατα αναπτύσσονται εκεί όπου γεννιέται η ελπίδα». Συνέντευξη της Σοφίας Σακοράφα στη Μαρία Ψαρά
- Η τέχνη της καταστροφής! Συνέντευξη του Αλεξάντρ Φάρτο στη Μαρία Μανωλέλη
- «Ας ακολουθήσουµε ό,τι µας γοητεύει τώρα!». Συνέντευξη του Xαΐνη Δηµήτρη Αποστολάκη στον Μπάµπη Πολυχρονιάδη
- Γελοιογραφία του Μιχάλη Κουντούρη
- Το νερό του καραγκιόζη
- Γελοιογραφία του Πέτρου Ζερβού
- Επικοινωνία Οι αναγνώστες µας
- Παραδοξολογίες του Βαγγέλη Χερουβείµ
- Για δυνατούς λύτες της Αναστασίας Σιµιτσιάδη
- Γελοιογραφία του Τάσου Αναστασίου
- Συναντήσεις του Σπύρου Ζωνάκη
- ΕΣΤΙΑΖΩ του Κωστή Μπακόπουλου
- Επείγοντα περιστατικά του Γιώργου Μπαζίνα
- Aστικοί µύθοι του Άγγελου Τσέκερη
- Γελοιογραφία του Βαγγέλη Χερουβείµ
- OUT&ABOUT, του Νέστορα Πουλάκου
- ΦΘΗΝΟΣ ΣΚΟΥΦΟΣ, του Νίκου Φρούσου
Newsletter